Akupunktura - wielka moc małych igiełek. Część 1

Rozpoczęto również – trwające do dziś – szkolenia lekarzy na kursach akupunktury. Szacuje się, że w Polsce praktykuje ok. 200-300 wykwalifi kowanych terapeutów TMC. Akupunktura wykonywana jest również w przychodniach leczenia bólu, a zabiegi te refundowane są przez NFZ. Rocznie wykonywanych jest ponad 2 mln zabiegów.

Wedle tradycyjnej medycyny chińskiej siła witalna odpowiada za działalność głównych organów i układów, które znajdują się w naszym ciele. Jest to energia Qi. Krąży ona w organizmie wzdłuż dwunastu linii, energetycznymi kanałami, zwanymi meridianami. Tworzą one skomplikowaną sieć oddziałujących na siebie linii przepływów energii. Energia powinna móc przepływać swobodnie, bez przeszkód, a jej strumień musi mieć odpowiednią siłę i wartość. Złe samopoczucie i wszelkie dolegliwości są konsekwencją niedoboru lub nadmiaru energii w poszczególnych miejscach organizmu. Przepływ Qi może zostać zablokowany z powodu infekcji, urazu mechanicznego, a nawet stresu. Równowagę energetyczną organizmu przywraca się, nakłuwając określone punkty ciała. Wkłuwane igły wywołują różne rezultaty. Odpowiednio nimi manipulując, kieruje się energię ku danemu organowi lub się ją od niego – częściowo lub całkowicie – odprowadza. Przywrócenie równowagi energetycznej jest równoznaczne z usunięciem źródła choroby i wyzdrowieniem. Akupunktura nie leczy chorób – powoduje, że choroby ustępują same. A ustępują dlatego, że zabiegi akupunkturowe uporządkowały gospodarkę energetyczną organizmu – usprawniły krążenie energii życiowej i podniosły jej poziom. Jest dużo bezpieczniejsza od medycyny zachodniej, kilka tysięcy lat starsza, a więc lepiej wypraktykowana i sprawdzona.

Medycyna chińska jest mocno ukierunkowana na profi laktykę. Praktykujący specjaliści potrafi ą rozpoznać zaburzenie równowagi organizmu. Dzięki tej uważności i szybkiemu działaniu istnieje szansa na powstrzymanie choroby, sama terapia zaś będzie szybsza i tańsza. Holistyczne spojrzenie medycyny chińskiej na pacjenta przedstawia go jako całość. Istotny jest więc też: tryb życia, jaki prowadzi pacjent, odżywianie, emocje, stan umysłu, a także środowisko. Łączy się to z masażem, ziołolecznictwem chińskim i diagnostyką opartą na specjalnym wywiadzie. Zwykle jest to ogląd języka (może też być diagnoza z twarzy) i diagnoza z pulsu. Dzięki temu terapia jest spersonalizowana i dopasowana do konkretnej osoby. TMC potrafi określić rzeczywiste, odległe korzenie choroby, dzięki czemu leczenie może prowadzić do całkowitego wyleczenia. Wzrost zainteresowania akupunkturą wynika zapewne z jej niezwykłego wpływu na odczuwanie bólu.

Od dawna naukowcy pochylają się nad zmianami w biochemii organizmu człowieka, jakie zachodzą pod wpływem akupunktury. Wcześnie zauważono lokalne skutki zabiegów, a jako wytłumaczenie skuteczności zaproponowano teorię neuronalnej transmisji. Niedawno opis ten poszerzył się o wyniki badań, które obrazują wpływ nakłuwania na funkcję ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto zaobserwowano, że kluczową rolę w przewodzeniu sygnału w trakcie zabiegu odgrywa tkanka łączna.

Przeprowadzone badania potwierdziły zaskakującą prawidłowość – lwia część punktów akupunkturowych umiejscowiona jest nad skupiskami tkanki łącznej. Badania opisują znaczne zmniejszenie efektu po wstrzyknięciu igły w miejscu nakłucia kolagenazy I – enzymu niszczącego strukturę kolagenu. Skuteczność akupunktury wywołała do tablicy rzeszę sceptyków, którzy uważają, że jej powodzenie opiera się na efekcie placebo. Warto wspomnieć, że to właśnie współczesne odkrycia – w tym badania i obrazowanie pracy mózgu – udowodniły, że efekt placebo nie tłumaczy działania akupunktury. Y. Chae wraz z zespołem badał odpowiedź mózgu na stymulację punktu akupunkturowego, odpowiedzialnego za swobodny ruch. Używano prawdziwej igły akupunkturowej oraz sztucznej, stymulującej nakłucie – placebo. W przypadku nakłuwania prawdziwego zaobserwowano wyraźną aktywację obszarów mózgu, które odpowiadają za ruch (jądro ogoniaste, móżdżek, przedmóżdże). W przypadku igły „udającej” takich zmian nie było. Zwrócono również uwagę na znamienne różnice między tymi zabiegami w obszarze zmian metabolizmu w mózgu.

Ciekawe badania przeprowadził Kong, który wykazał, że subiektywna skuteczność zabiegu „fałszywej” i prawdziwej akupunktury – badana w krótkim czasie po zabiegu – może być podobna. Mechanizm jednak jest różny, a to może skutkować różną trwałością efektu. Aktywność mózgu w obu przypadkach wyraźnie się różni. Badania te pozwalają wyciągnąć konkretne wnioski:

• akupunktura wpływa na funkcjonowanie organizmu,
• wpływ ten zachodzi z wykorzystaniem różnych mechanizmów,
• stymulacja różnych punktów daje różne efekty,
• stymulacja niektórych punktów daje specyfi czne efekty,
• działanie akupunktury obejmuje wpływ m.in. na: układ opioidowy, serotoninę i zstępujący układ antynocyceptywny, wydzielanie wazopresyny i/lub oksytocyny
• przeciwbólowe działanie akupunktury zachodzi na drodze innych mechanizmów, niż wywołane oczekiwaniami działanie placebo.

Pojedyncze badania zwracają uwagę na wpływ akupunktury na wydzielanie neurohormonów i ich rolę w modulacji bólu. Wykazano, że po zabiegach zmienia się stężenie oksytocyny i wazopresyny. Jednak badania nad funkcjonowaniem mózgu ciągle trwają i ujawniają nowe sposoby na hamowanie bólu.

W drugiej połowie XX w. zaproponowano model trójstopniowego opisu reakcji organizmu na akupunkturę. Obejmował on:

• reakcję miejscową (zmianę średnicy i przepuszczalności lokalnych naczyń krwionośnych),
• reakcję segmentową (odruchową reakcję nerwową z danego lub sąsiadującego metameru),
• reakcję ośrodkową.

Stymulacja konkretnych punktów akupunkturowych powoduje zmiany w aktywności elektrycznej mózgu. Towarzyszy im konkretny efekt kliniczny – na przykład w postaci zmiany częstości akcji serca.

Pod wpływem akupunktury wydzielają się endogenne opioidy. Tłumaczy to przeciwbólowe właściwości terapii. Ból jest skomplikowanym zjawiskiem. Jego odczuwanie – w obrębie układu nerwowego – podlega wielu zmianom. Jedną z funkcjonalnych struktur układu nerwowego, która wpływa na odczuwanie bólu, jest zstępujący układ antynocyceptywny. Część przeciwbólowych właściwości akupunktury jest efektem jej wpływu na funkcjonowanie tego układu.

Wykonano badania dotyczące stosowania akupunktury w nadciśnieniu tętniczym. Naukowcy zwrócili uwagę na tlenek azotu, który ma znaczenie w modulacji sygnałów przewodzonych przez jądro smukłe, w drodze rdzeniowo – wzgórzowej (odpowiadania za wrażenia bólu, temperatury i dotyku). Nakłucie punktu znajdującego się na bocznej powierzchni stopy – w medycynie chińskiej odpowiedzialnego m.in. za widzenie – wywołuje reakcję ośrodkowego układu nerwowego. Jest ona taka sama jak podczas odbioru przez siatkówkę bodźca świetlnego. Nakłucie punktu leżącego tuż obok daje rozproszoną odpowiedź mózgu. Podobną reakcję zaobserwowano dla innego punktu związanego ze słuchem. Efekt był porównywalny z odbiorem bodźca dźwiękowego.

Zakres wskazań do terapii akupunkturowej jest bardzo szeroki. Efekty zależą od wielu czynników, np. zaawansowania choroby, właściwego przeprowadzenia zabiegu, dobrania odpowiednich punktów nakłucia. Stosowana z innymi metodami leczniczymi np. uzupełnianiem magnezu w organizmie czy dietoterapią – może pomóc w usunięciu skutków zawałów i udarów mózgu, walce z cukrzycą i miażdżycą. Akupunktura może pomóc radzić sobie z szeregiem objawów np. nudnościami, wymiotami, zawrotami głowy, czkawką, bezsennością.

Przedstawiam listę wskazań do terapii akupunkturą. Zostały one opracowane przez WHO. Zakres wskazań jest dużo szerszy, jednak efekty uzyskiwane w pozostałych przypadkach, mogą być niejednoznaczne.

Drogi oddechowe:

• zapalenie nosa,
• zapalenie migdałków podniebiennych,
• choroba Meniereʼa,
• przeziębienie,
• zapalenie oskrzeli i dychawica oskrzelowa.

Choroby oczu:

• zapalenie spojówek,
• zaćma bez powikłań,
• jaskra,
• zanik nerwu wzrokowego.

Choroby jamy ustnej:

• zapalenie dziąseł,
• parodontoza,
• ostre i przewlekłe zapalenie gardła,
• bóle poekstrakcyjne zębów.

Choroby układu krążenia:

• choroba wieńcowa,
• choroba nadciśnieniowa.

Choroby żołądka i jelit:

• skurcze przełyku i wpustu,
• ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka,
• nadkwaśny nieżyt żołądka,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• biegunka bakteryjna i zaparcia,
• niedrożność porażenna jelit,
• stan po wirusowym zapaleniu wątroby.

Choroby neurologiczne i ortopedyczne:

• bóle głowy, migrena,
• neuralgia nerwu trójdzielnego,
• porażenie obwodowe nerwu twarzowego (do trzech miesięcy od początku trwania choroby),
• niedowłady po udarach mózgu,
• neuropatie obwodowe,
• neurologiczne zaburzenia czynności pęcherza moczowego,
• moczenie nocne,
• kręcz karku,
• łokieć tenisisty,
• zespół bolesnego barku,
• rwa kulszowa,
• reumatoidalne zapalenie stawów.

Położnictwo i ginekologia:

• nieregularne krwawienia miesięczne,
• bolesne miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego,
• endometrioza – leczenie wspomagające,
• objawy zespołu klimakterycznego, osteoporoza,
• przewlekłe stany zapalne narządu rodnego (PID),
• zespół klimakteryczny,
• wymioty ciężarnych,
• brak pokarmu po porodzie,
• obniżenie narządu rodnego,
• wspomagająco w porodzie przedwczesnym.

Urologia:

• przerost gruczołu krokowego (początkowa faza),
• nietrzymanie moczu (początkowa faza),
• przewlekłe stany zapalne pęcherza i nerek,
• kamica nerkowa.

Zaburzenia czynnościowe:

• układu sercowo-naczyniowego (choroba nadciśnieniowa I i II stopnia, skurcz naczyniowy),
• nerwice wegetatywne z zaburzeniami czynnościowymi,
• nerwice histeryczne,
• napadowe bóle głowy pochodzenia naczyniowego.

Medycyna sportowa:

• urazy sportowe (naderwanie mięśni i ścięgien, nadwichnięcia stawów, dystorsje),
• trema przedstartowa.

W drugiej części omówię, jak wygląda praktykowanie akupunktury.