Botwina

Botwina w kuchni była wykorzystywana jako warzywo od IV w.p.n.e. W 89% składa się z wody - jest mniej kaloryczna od buraków. 100 g świeżych liści zawiera jedynie 19 kcal, natomiast gotowana ma 27 kcal. Botwina na targowiskach pojawia się wiosną na przełomie kwietnia i maja. Jest doskonałym składnikiem zup i chłodników oraz bogatym źródłem antyoksydantów, składników odżywczych i błonnika, chroniących przed wieloma chorobami. Zawiera wartościowe białko, węglowodany, tłuszcze, błonnik.

Jest bogata w prowitaminę A i witaminę B, PP, E, C, kwas foliowy oraz substancje mineralne: potas, żelazo, sód, wapń, magnez czy fosfor. Witamina E, która powszechnie jest nazywana witaminą młodości ma właściwości antyoksydacyjne, czyli neutralizujące wolne rodniki. Wzmacnia ona barierę lipidową naskórka; uszczelnia ściany naczyń krwionośnych oraz chroni erytrocyty przed przedwczesnym rozpadem. Botwina zawiera większą ilość prowitaminy A i witaminy C oraz więcej żelaza niż burak korzeniowy. Witamina C ma dobroczynne działanie podczas infekcji, przeziębień i gorączki. Wzmacnia układ immunologiczny i pomaga zachować równowagę kwasowo-zasadową. Wpływa korzystnie na układ trawienny, przyśpieszając metabolizm. Magnez wpływa korzystnie na przemianę materii, jest budulcem układu nerwowego, łagodzi stres i stany zmęczenia. Wapń stanowi główny budulec układu kostnego oraz wpływa na prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Potas reguluje ciśnienie krwi oraz stymuluje pracę nerek; oddziałuje na równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Pobudza wydzielanie insuliny, odpowiada za pracę układu mięśniowego oraz podnosi koncentrację. Pomaga osobom cierpiącym na choroby związane z obrzękami. Ze względu na dobroczynne składniki botwina polecana jest w diecie wegetariańskiej. Zawiera kilkanaście różnych antyoksydantów z grupy flawonoidów m.in. kemferol- chroniący układ nerwowy i kwas syrygonowy- stabilizuje poziom cukru we krwi po posiłku. W liściach młodego buraka znajduje się duża ilość wartościowego białka - jego przyswajanie w organizmie wspiera spora dawka prowitaminy A. Dostarcza też węglowodanów złożonych.

Młode liście buraka ćwikłowego zawierają biotynę, która należy do witamin z grupy B rozpuszczalnych w wodzie. Biotyna skutecznie reguluje pracę gruczołów łojowych, likwidując wszelkie niedoskonałości występujące na skórze. Dzięki zawartości cząsteczek siarki regeneruje naskórek, pomaga walczyć z zakażeniami bakteryjnymi i grzybicznymi skóry; rozświetla i opóźnia procesy starzenia się skóry. Naukowy udowodnili, że liście botwiny zawierają fitoestrogeny, które przypominają działanie podobne do estrogenów, czyli hormonów piękna i młodości. Wykazują one działanie antyoksydacyjne, czyli hamujące działanie wolnych rodników odpowiedzialnych za procesy starzenia się skóry; hamują ubytek kolagenu i pozytywnie wpływają na poprawę kondycji skóry i spłycenie zmarszczek.

Warzywo ma niską wartość energetyczną i jest łatwostrawne, wspomaga pracę wątroby i wpływa na prawidłowy przepływ żółci. Dzięki zawartości pektyn (rodzaj błonnika pokarmowego) przyspiesza wydalanie toksyn z organizmu, wykazując właściwości odtruwające i odkwaszające. Jelita szybciej przyswajają witaminy i substancje odżywcze z diety. Błonnik wspomaga perystaltykę jelit, przyspiesza przemianę materii i przeciwdziała zaparciom. Pęcznienie błonnika powoduje zwiększenie objętość treści pokarmowej, wolniejsze opróżnianie żołądka i wydłużenie odczucia sytości, dzięki czemu odgrywa znaczącą rolę w profilaktyce nadwagi i otyłości; reguluje poziom insuliny, zapobiegając wahaniom poziomu cukru we krwi. Przechodząc przez jelita, oczyszcza przyklejone złogi ze ścianek jelit. Reguluje gospodarkę kwasów żółciowych, usuwa ich nadmiar i przyśpiesza trawienie tłuszczów. Botwina zawiera wysoką ilość składników alkalizujących np. sód, wapń, magnez, potas, które przywracają równowagę kwasowo-zasadową w organizmie. Szczególnie zakwaszony jest organizm po spożywaniu produktów zbożowych i mięsnych w diecie. Uczucie ociężałości po wypiciu nadmiernej ilości alkoholu lub spożywaniu smażonej i tłustej potrawy złagodzić można szklanką buraczanego soku czy chłodnika z botwinki.

Botwina wykazuje dobroczynne działanie na procesy krwiotwórcze, ponieważ zawiera spore ilości żelaza. Wspomaga leczenie niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza, anemii czy nadciśnienia tętniczego. Zawiera betacyjany, odpowiadające za charakterystycznie czerwoną barwę warzywa, będące silnym antyoksydantem. Według amerykańskich badań substancje te obniżają poziom cholesterolu LDL oraz chronią przed ryzkiem zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu. Liście buraka wspomagają pracę wątroby, co przyspiesza produkcję erytrocytów. Azotany zawarte w botwinie podwyższają ilość tlenku azotu, który stabilizuje ciśnienie krwi. Rozszerzają naczynia krwionośne oraz poprawiają przepływ tlenu i substancji odżywczych przez tkanki. Dzięki zawartości roślinnego błonnika i białka w botwinie, utrzymuje się stały poziom cukru we krwi, ułatwiając prawidłowe tempo trawienia. Antocyjany zawarte w botwinie skutecznie chronią przed cukrzycą typu 2. Badania Uniwersytetu Wschodniej Anglii dowiodły, że osoby przyjmujące więcej antocyjanów, miały lepszą regulację stężenia glukozy we krwi. Inne badania wykazują, że botwina może spowodować regenerację beta-komórek trzustki, które są odpowiedzialne za produkcję insuliny. Botwina dostarcza duże ilości węglowodanów złożonych. Dzięki wysokiej zawartości potasu i magnezu jest skuteczna w leczeniu nadciśnienia tętniczego i chorób układu krążenia.

Zawarty w botwinie zestaw witamin z grupy B łagodzi stany napięcia, depresje, zwalcza stres i wspomaga koncentrację. Wzmacnia zdolność uczenia się i pamięci. Botwina zawiera duże ilości kwasu foliowego. Wpływa pozytywnie na system nerwowy i koi nerwy, odpręża i uspokaja. Bierze on udział w powstaniu substancji neurostymulujących- serotoniny i noradrenaliny. Serotonina uspokaja i pomaga w leczeniu zaburzeń snu. Noradrenalina jest odpowiedzialna za aktywność w ciągu dnia i dobry nastrój. Pomaga w zwalczeniu stanów depresyjnych, rozdrażnieniu, niweluje zmęczenie i przywraca równowagę psychiczną. Niedobór kwasu foliowego może spowodować ciężkie wady cewy nerwowej, z której powstaje rdzeń kręgowy i mózg dziecka. U kobiet łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Pomaga w leczeniu bólu, zmniejsza zmiany nastrojów oraz zmniejsza krwawienie w okresie menstruacji. Dzięki zawartości magnezu zmniejsza napięcie nerwowe i pomaga w leczeniu depresji i różnego rodzaju nerwic.

Pomaga walce z chorobami nowotworowymi Botwina zawiera antyoksydanty z grupy flawonoidów i antocyjanów, które są silnymi przeciwutleniaczami, neutralizują wolne rodniki odpowiedzialne za przyśpieszające starzenie organizmu. Swój czerwony kolor zawdzięcza betacyjanom. Głównym barwinkiem botwiny jest betanina. W produkcji przemysłu spożywczego jest wykorzystywana jako naturalny barwnik produktów spożywczych. Betacyjany pełnią ważną rolę w profilaktyce nowotworowej zapobiegając tworzeniu się rakotwórczych ognisk zapalnych, biorą udział w procesach utleniania komórkowego i zapobiegają niszczeniu witaminy C przez tlen. Według badań naukowych betacyjaniny mogą wstrzymywać rozwój struktur nowotworowych przez bezpośredni udział w mechanizmach komórkowych. Mogą też uczestniczyć w reakcjach systemu komórkowego chroniącego lipidy przed utlenianiem. Zmniejszają toksyczne działanie antybiotyków i bakterii. Botwina ma dobroczynne działanie w zwalczaniu infekcji organizmu oraz w detoksykacji. Wspomaga organizm podczas leczenia chemioterapią tworzy bowiem środowisko zasadowe, więc utrudnia rozwój wszelkim nowotworom. Picie soku z botwiny przynosi szybką poprawę u pacjentów, którzy przebyli radioterapię i leczenie cytostatyczne.

Świeża botwina pojawia się od maja do lipca. Nadaje się do mrożenia, dzięki temu przez cały rok można przyrządzać z niej zupy i sałatki. Latem, gdy wrastają młode łodygi z zielonymi liśćmi można przyrządzić zupy i chłodniki. Zupa dostarcza wielu niezbędnych witamin i minerałów, jest lekkostrawna o delikatnym smaku. Z młodych liści botwiny można przygotowywać surówki i sałatki. Można je także blanszować, przygotowując różnego rodzaju tarty. Botwina to doskonały składnik farszu do pierogów czy naleśników. Można przyrządzać także pożywne soki i koktajle warzywne. Zawiera kwas szczawiowy, który z jonami wapnia tworzy trudno rozpuszczalny szczawian wapnia, osadzający się w nerkach. Osoby cierpiące na choroby reumatyczne i kamicę nerkową powinny z rozwagą spożywać botwinę, bowiem mogą zaostrzyć objawy choroby. Osoby przyjmujące lekarstwa z zawartością żelaza, także powinny uważać, gdyż botwina utrudnia przyswajanie żelaza w jelitach. Botwinę należy gotować w dużej ilości osolonej wody, którą się odlewa, aby pozbyć się kwasu szczawiowego. W celu uzupełnienia wapnia można dodać do botwiny kawałek sera, jogurtu lub jajka. Działanie kwasu można zneutralizować sokiem z cytryny bądź podawać ze sporą ilością liści laurowych i papryki.