Chrzan

Chrzan popularnie nazywany jest słowiańskim żeń-szeniem. Zawiera dużą ilość witaminy C (aż 114 mg/100 g). Jest to zdecydowanie więcej niż w cenionych ze względu na zawartość tej witaminy owocach cytrusowych. Zawiera także witaminę A, E i witaminy z grupy B. Jest naturalnym antybiotykiem, przy stosowaniu którego nie występują żadne efekty uboczne. Znajduje się w czołówce prozdrowotnych przypraw i nie pozostawia nieprzyjemnego zapachu jak czosnek czy cebula.

Wykazuje silne właściwości bakteriobójcze, wirusobójcze i grzybobójcze. Chrzan to bogactwo składników mineralnych: potasu, sodu, wapnia, fosforu, magnezu, cynku i żelaza. Zawiera także olejki eteryczne, bioflawonoidy i glikozydy. Jest niskokaloryczny – w 100 g znajdziemy jedynie 75 kcal. Duża zawartość błonnika zwiększa objętość żołądka, zapewniając na dłużej uczucie sytości. Poprzez podniesienie ciepłoty ciała stymuluje przemianę materii i przyśpiesza spalanie tkanki tłuszczowej. Charakterystyczny, ostry smak i zapach warzywo zawdzięcza glikozydowi siarkocyjanowemu – synigrynie, która jest składnikiem olejku gorczycowego. Działa rozgrzewająco i odkażająco na organizm. Pomaga w leczeniu infekcji, szczególnie górnych dróg oddechowych. Stymuluje odporność i neutralizuje działanie wolnych rodników.

Świeżo starty korzeń chrzanu działa antybakteryjnie i przeciwgorączkowo. Fitoncydy, lizozym czy alkohol fenyloetylowy, czyli substancje antybakteryjne działają równie silnie co syntetyczne antybiotyki. Skutecznie leczy przeziębienie i infekcje górnych dróg oddechowych. Dzięki sporej zawartości witaminy C chrzan stymuluje układ immunologiczny do walki z infekcjami, wzmacniając naturalną ochronę organizmu. Działa dobroczynnie podczas przeziębień i gorączki. Kwas salicylowy, który znajdziemy także w aspirynie, działa przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. W chrzanie znajdziemy także fitoncydy, czyli naturalne substancje bakteriobójcze, które hamują rozwój różnego rodzaju mikroorganizmów. Dzięki licznym związkom obkurczających śluzówkę chrzan pomaga w oczyszczaniu górnych dróg oddechowych z zalegającego śluzu, rozpuszcza flegmę i łagodzi uporczywy kaszel. Szybkim i prostym sposobem na udrożnienie zatok jest wdychanie olejków eterycznych unoszących się ponad świeżo utartym korzeniem.

Składniki:

• 100 g świeżo utartego chrzanu
• 1/2 szklanki przegotowanej i przestudzonej wody
• 100 g miodu lub soku owocowego własnej roboty

Wykonanie: Starty chrzan zalać wodą i pozostawić pod przykryciem na pół godziny. Następnie wycisnąć sok chrzanowy. Do smaku dodać miód lub sok owocowy. Sok pić 3 razy dziennie po 1 łyżce stołowej podczas przeziębienia i grypy. Dla wzmocnienia działania antybakteryjnego warto dodać także goździki i sok z cytryny.

Chrzan jest silnym antyutleniaczem neutralizującym działanie wolnych rodników. Działa przeciwzapalnie i chroni przed skutkami stresu oksydacyjnego. Stres oksydacyjny to stan zakłóconej równowagi między wolnymi rodnikami a spadkiem aktywności antyoksydantów w organizmie. Uszkodzone przez wolne rodniki komórki nie przyswajają odpowiedniej ilości składników odżywczych z pożywienia, co powoduje przeciążenie układu odpornościowego. Prowadzi to w ostateczności do powstania stanów zapalnych, utleniania i uszkodzeń DNA, białek czy lipidów w komórkach. W chrzanie znajdziemy glukozynolany, które rozkładają się w organizmie na izotiocyjaniny. Odpowiadają one za ostry smak warzywa. Działają chemoprewencyjnie – hamują karcenogenezę, czyli zmiany prowadzące do powstania nowotworów. Powstrzymują podziały komórek nowotworowych, zapobiegają ich mutacjom i doprowadzają do apoptozy (programowanej śmierci) komórek zawierających uszkodzone DNA. Obniżają ryzyko zachorowania szczególnie na nowotwór płuc, przełyku, żołądka czy pęcherza moczowego. Najwięcej glukozynolanów znajduje się w korzeniach o mniejszej średnicy.

Chrzan jest niskokaloryczny i nie zawiera praktycznie żadnego tłuszczu. Ostry smak warzywa pobudza wydzielanie kwasów żołądkowych i soków trawiennych. Ułatwia trawienie, dlatego powinien być dodawany do tłustych, wędzonych i ciężkostrawnych potraw. Dodawany do potraw mięsnych przyśpiesza ich trawienie i zapobiega wzdęciom. Reguluje pracę wątroby i nerek. Pobudza apetyt i pozytywnie wpływa na funkcjonowanie pęcherzyka żółciowego. Stanowi bogate źródło błonnika, czyli włókna pokarmowego. Zwiększa obojętność żołądka, gdyż pęcznieje pod wpływem wody i zapewnia uczucie sytości. Przyspiesza usuwanie resztek pokarmów z organizmu i wchłanianie substancji odżywczych. Jest sojusznikiem przy kłopotach z zaparciami i biegunkach, pomaga kontrolować gospodarkę glukozową i lipidową. Zapobiega zaparciom i poprawia funkcjonowanie mikroflory jelita grubego. Dzięki dużej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i 6 z chrzanem powinny się zaprzyjaźnić szczególnie osoby dbające o sylwetkę i walczące ze zbędnymi kilogramami. Przyśpiesza metabolizm, regulując cały proces przemiany materii i wspomagając spalanie tkanki tłuszczowej.

W fitoterapii zaleca się stosowanie okładów z chrzanu na bolesne miejsca. Należy je nasmarować wazeliną lub tłustym kremem. Utarty na miazgę chrzan nałożyć na szmatkę i przyłożyć na bolesne miejsce. Okład należy trzymać około 15 minut, tylko do momentu silnego pieczenia. Okłady warto stosować podczas rwy kulszowej, w bólach korzonków i nerwobólach czy przy nadwyrężeniu ścięgien. Silnie rozgrzewa skórę, łagodzi objawy bólowe, zmniejsza obrzęki i poprawia zdolność ruchową stawów w kończynach. Pomaga w bólach artretycznych i reumatycznych.

Chrzan można także wykorzystywać w kosmetyce. Rozjaśnia i poprawia koloryt naszej skóry. Likwiduje przebarwienia, piegi i plamy na skórze powstałe w wyniku trądziku czy nadmiernej ekspozycji na słońce. Zmniejsza oznaki starzenia i wygładza zmarszczki. Silne działanie antybakteryjne i przeciwzapalne chrzanu pomaga w leczeniu skóry skłonnej do przetłuszczania się i z trądzikiem. Działa także regenerująco, więc leczy powstałe rany. Z chrzanu można przygotować samodzielnie mleczko do oczyszczania skóry twarzy.

• drobno utarty, mały korzeń chrzanu
• garść płatków owsianych
• 1/2 litra mleka

Chrzan wraz z płatkami owsianymi ugotować w mleku. Ciepłym wywarem należy przemywać twarz dwa razy dziennie.

Nasza skóra stanie się delikatnie oczyszczona, miękka i rozświetlona.

Chrzan najlepiej kupować w sklepach ze zdrową żywnością i na targach. Wybierając chrzan warto zwrócić uwagę na jego wygląd – korzeń ma być jędrny, średniej wielkości. Powinien mieć także jasnokremową barwę i silnie pachnący zapach. Gdy przetniemy korzeń – powinien być biały i wilgotny. Chrzan warto przygotowywać samodzielnie w domowym zaciszu. Do przygotowania potrzebujemy: 250 g startego na tarce korzenia chrzanu, który następnie umieszczamy na sitku i zalewamy wrzątkiem. Przekładamy do miski, dodajemy ocet winny lub świeżo wyciśnięty sok z cytryny, sól, cukier i przekładamy do słoików. Dla lepszej konsystencji oraz aby był łagodniejszy w smaku można dodać 2 łyżeczki jogurtu naturalnego. Domowy tarty chrzan nie zawiera substancji konserwujących, mleka w proszku, oleju, zbędnych dodatków i dużej ilości cukru. Wysoka temperatura powoduje stratę witaminy C, dlatego najlepiej spożywać go na surowo. Chrzan można także przechowywać w zalewie octowej lub zamrozić. Aby uniknąć łzawienia podczas tarcia chrzanu, warto wcześniej jego korzeń zostawić na noc w zimnej wodzie. Chrzan idealnie komponuje się z jajkami, mięsem, pasztetem, serami czy rybami. Swoją ostrością podkreśli wyjątkowy smak dań. Jest idealnym dodatkiem do buraków, używamy go robiąc ćwikłę. Liści i korzeni chrzanowych warto używać do marynat i kiszenia przetworów, dzięki nim zachowany jest aromat, trwałość i jędrność. Najczęściej dodawany jest do kiszenia i konserwowania ogórków i kapusty. Zawarte w chrzanie substancje bakteriostatyczne i bakteriobójcze uczestniczą w procesie fermentacji mlekowej, hamując rozwój bakterii gnilnych. W liście można zawijać także farsz do gołąbków czy pokrojone dodawać do sałatek i pesto. Do chrzanu powinny z rozwagą podchodzić osoby cierpiące na stany zapalne przewodu pokarmowego, wrzody żołądka, schorzenia wątroby czy niewydolność nerek. Chrzan jest mocną przyprawą, dlatego kobiety w pierwszym trymestrze ciąży powinny także podchodzić ostrożnie do tego warzywa. Zalecana dawka tartego chrzanu to 4 łyżeczki dziennie. Zdecydowanie warto go jeść nie tylko od święta!