Dieta i suplementacja a nietolerancja histaminy

Obecność histaminy w organizmie jest zatem naturalna i potrzebna. Problem występuje wówczas, gdy w organizmie zakumuluje się nadmiar tego związku.

Histamina to hormon tkankowy, związek zaliczany do tzw. amin biogennych. W organizmie ludzkim jest wytwarzana w sposób ciągły i bierze udział w regulacji wielu funkcji organizmu. Słynie jednak przede wszystkim z tego, że jest czynnikiem odgrywającym kluczową rolę w reakcjach alergicznych, których objawem są zaczerwienienie skóry, świąd, katar, pokrzywka czy obrzęk błon śluzowych. Nadmiar histaminy w organizmie wykazuje negatywne skutki. Związek ten jest najważniejszym mediatorem zapalenia w chorobach alergicznych — histamina ma to do siebie, iż sumuje się i jest odporna na działanie wysokich temperatur.

Objawy ujawniają się już po 20-60 minutach od spożycia pokarmu ze znaczną ilością histaminy i utrzymują się aż przez 6-8 godzin, co może być mylone z alergią pokarmową. Ponadto, dolegliwości w nietolerancji histaminy mogą mieć charakter miejscowy lub nawet wywołać wstrząs anafilaktyczny. Najczęstszymi objawami wywołanymi przez nadmiar histaminy są:

• nieżyt nosa, wodnisty katar;
• bóle głowy (w tym migreny);
• dolegliwości ze strony układu oddechowego (w tym astma);
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe, luźne stolce czy nawet biegunki;
• zaburzenia rytmu serca;
• świąd skóry, tworzenie się bąbli na skórze, pokrzywka;
• niskie ciśnienie tętnicze.

Nie sama histamina jest niebezpieczna, a defekt polegający na braku enzymu, który rozkłada w organizmie jej nadmiar. Tym enzymem jest diaminooksydaza (DAO).

Niska aktywność DAO może być spowodowana przez:

1. przemijający niedobór (spowodowany stanem zapalnym jelit lub chorobą infekcyjną);
2. wewnątrzpochodny niedobór (spowodowany przez niektóre leki, alkohol);
3. wrodzony niedobór (uwarunkowany genetycznie, najrzadziej występujący).

Nietolerancja dotyczy histaminy przyjmowanej wraz z pokarmem, która spowodowana jest niedoborem enzymu DAO lub dysproporcją między histaminą, a DAO.

Stężenie histaminy może się zwiększać nie tylko pod wpływem diety bogatej w histaminę. Wzrostowi stężenia histaminy sprzyjają: wysiłek fizyczny, stres, wahania hormonalne, zażywanie niektórych leków (np. aspiryna, ketoprofen, leki nasenne), choroby infekcyjne czy przewlekła choroba zapalna jelit.

W przypadku nietolerancji histaminy wskazana jest dieta eliminacyjna przez co najmniej 4 tygodnie. Jeżeli pacjenci unikają produktów bogatych w histaminę, po 2 tygodniach powinna nastąpić poprawa. Po tym czasie można co kilka dni wprowadzać uprzednio niedozwolony produkt i obserwować reakcję organizmu, gdyż granica tolerancji u każdej osoby jest inna.

Histamina znajduje się w pokarmie naturalnie, jednak jej ilość zwiększa się na skutek fermentacji czy nieprawidłowego przechowywania żywności. Im bardziej świeży produkt, tym mniej zawiera histaminy. Za obfite źródło histaminy uznaje się ryby (w rybach bardzo szybko wytwarza się histamina w trakcie przechowywania), owoce morza, mięsa peklowane, sery pleśniowe, kiszonki, czerwone wina. Również należy uważać na cytrusy i truskawki, które powodują wyzwalanie histaminy w organizmie.

Do produktów spożywczych szczególnie bogatych w histaminę zaliczamy:

• z wędlin: surowe i długodojrzewające szynki, salami;
• z ryb: tuńczyk, sardela, makrela (zwłaszcza wędzone i konserwowe);
• sery: długodojrzewające np. ementaler, roquefort, camembert;
• z warzyw: kiszona kapusta, pomidory, szpinak;
• drożdże i ekstrakty drożdżowe (w tym wszelkie wypieki na drożdżach);
• czerwone wino i ocet z czerwonego wina.

Kakao (w tym czekolady) nie zawiera histaminy, jednak ma inne aminy biogenne (tyraminę i fenyloetyloaminę), które mogą wywołać migrenę, stąd kakao i produkty na bazie kakao nie są zalecane.

Niedobór substancji służących jako „czynniki aktywacyjne” enzymu DAO może zmniejszać tolerancję na histaminę. Do tych czynników zaliczamy: witaminę B6 i C oraz cynk i miedź. Przy nietolerancji histaminy zaleca się przyjmowanie witaminy B6 i witaminy C. Witamina B6 odgrywa ważną rolę w metabolizmie aminokwasów. Witamina C może niwelować negatywne skutki nadmiaru histaminy w naszym organizmie. W szczególnych sytuacjach zaleca się przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. Na rynku dostępne są też preparaty z DAO. Warto jednak pamiętać, że suplementacja czy leki raczej powinny być stosowane pomocniczo, a głównym zaleceniem jest stosowanie diety niskohistaminowej.

Osoby cierpiące na nietolerancje histaminy szczególnie powinny uważać na niektóre dodatki do żywności, które mogą znacząco wzmagać wyzwalanie histaminy w organizmie. Do substancji tego rodzaju należą: wzmacniacze smaku, stabilizatory, salicylany czy kwas benzoesowy. Przykładami szczególnie niebezpiecznych substancji są:

• z barwników: tartrazyna (E 102), azorubina (E 122), amarant (E 123), erytrozyna (E 127);
• z regulatorów kwasowości: kwas borowy (E 284) oraz boraks (E 285);
• z przeciwutleniaczy: BHA (E 320), BHT (E 321), kwas fosforowy (E 338), fosforany (E 339-341);
• z substancji wzmacniających smak: kwas glutaminowy (E 620) oraz wszelkie glutaminiany (E 621- 625);
• z substancji słodzących i enzymów: aspartam (E 951), sole kwasu cyklaminowego (E 952), izomalt (E 953), sacharyn (E 954), inwertaza (E 1103), lizozym (E 1105).