Dobroczynne ziarenka gorczycy

Gorczyca jest rośliną zaliczaną do rodziny kapustnych, krzyżowych i występuje w kilku odmianach, różniących się pomiędzy sobą barwą, smakiem oraz właściwościami. Wyróżnia się gorczycę: białą, czarną, brązową i żółtą.

Gorczyca biała – pochodzi z krajów Europy Południowej. Ma czteropłatkowe, złocisto-żółte kwiaty, z których pszczoły zbierają nektar na miód (lekko gorzkawy). Ziarenka są kuliste, bardzo drobne, jasnożółtego koloru i mają łagodny posmak. Znajduje ona zastosowanie w leczeniu dolegliwości przewodu pokarmowego. Zawarta w ziarnach synalbina pobudza żołądek do wydzielania soków, nie podrażniając przy tym błon śluzowych. Nasiona bowiem pęcznieją i wytwarzają „ochronny” śluz, co jest pomocne w nieżytach żołądka i jelit.

Medycyna ludowa traktuje gorczycę białą jako ziele „promieniujące”, dlatego zaleca przykładanie poduszek gorczycowych (woreczków wypełnionych nasionami) do miejsc z bólami reumatycznymi i do bolących stawów.

Gorczyca biała jest dobrym źródłem selenu, manganu i witaminy B1. Poza tym zalecana jest osobom na diecie odchudzającej, ponieważ zmniejsza apetyt. Ma działanie bakteriobójcze oraz łagodzi stany zapalne oskrzeli. Należy jednak zachować ostrożność w jej spożyciu, ponieważ przedawkowanie może wywołać odwrotny do zamierzonego skutek: podrażnienie błony śluzowej żołądka, czy uszkodzenie nerek. Nasiona gorczycy białej wykorzystuje się również do łagodzenia bólów reumatycznych – przez stosowanie maści na bazie wyciągów i olejków gorczycowych.

Gorczyca swój niepowtarzalny, lekko goryczkowy smak, a także właściwości lecznicze zawdzięcza substancji zwanej synapiną. Każda z odmian gorczycy smakuje nieco inaczej. Gorczyca biała i czarna są łagodne, a sarepska bardziej gorzka i paląca.

Gorczyca czarna – przybyła do Europy z północnych krańców Afryki i południowo-zachodniej Azji. Ma drobne, żółte kwiaty. Łuszczyna, w której znajdują się czarne, drobne, kuliste nasionka, ma długość około 2 cm. Posiada silne właściwości pobudzające wydzielanie kwasów żołądkowych oraz działanie żółciopędne. Podobnie jak w przypadku gorczycy białej, dzięki śluzom, przeciwdziała zaparciom, działa przeciwzapalnie (nieżyt żołądka i jelit) i osłaniająco (wrzody żołądka i dwunastnicy). Jej składniki są moczopędne, warto jednak dawkować ją ostrożnie, ponieważ nadmierne spożycie może uszkodzić nerki i doprowadzić do krwiomoczu.

Gorczyca czarna pomocna jest przy stanach zapalnych gardła (zewnętrznie jako okłady lub płukanki), jednak i tu warto uważać – zbyt długie stosowanie rozgrzewających okładów może doprowadzić do zaczerwienienia skóry. Z nasion gorczycy czarnej pozyskuje się olejek goryczny, który pozytywnie wpływa na działanie trzustki, żołądka, a także pomocny jest przy leczeniu chorób reumatycznych, w infekcjach przeziębieniowych i nadciśnieniu tętniczym. W kuchni natomiast podprażone ziarenka są doskonałym dodatkiem do ryżu i wszelkich gotowanych potraw. Pikantna i ostra gorczyca nadaje potrawom zdecydowany smak. Kuchnia indyjska wykorzystuje ją, w wersji mielonej, do przygotowania chatneyów oraz różnych sosów.

Gorczyca sarepska – żółta – pochodzi z Indii. Wyróżnia ją mocny, palący smak, który można poczuć po rozgryzieniu ziarenka. Jej kwiaty są koloru jasnożółtego, a nasiona żółto-ceglastego. Działanie gorczycy żółtej jest tożsame do pozostałych wymienianych już odmian. To z jej ziarenek produkuje się słynne ostre musztardy. Jest również doskonałym dodatkiem do potraw – po podprażeniu nasion uzyskuje się orzechową nutę smakową.

Ludzkość od zarania dziejów zna korzystne dla zdrowia właściwości gorczycy, już w liczących ponad 5 tys. lat Pismach Sanskryckich, czy w Biblii znajdują się zapiski na jej temat. Pliniusz Starszy pisał o dobroczynnych, leczniczych właściwościach gorczycy, którą wykorzystywano w starożytności do przygotowywania eliksirów miłosnych. Zarówno Grecy, jak i Rzymianie często korzystali z gorczycy w postaci rośliny leczniczej, przyprawowej, jak i wartościowego warzywa.

W gorczycy znajdują się duże ilości fitoskładników – glukozynolatów oraz enzymów rozkładających je do izotiocyjanatów, które wykazują działanie antynowotworowe. Zawiera kompleksy witamin i innych cennych składników mineralnych. Roślina ta posiada niski indeks glikemiczny, dlatego bezpiecznie może być spożywana przez osoby chorujące na cukrzycę.

W 140 g liści gorczycy jest tylko 36 kalorii, a pokrywają one dzienne zapotrzebowanie na:

• witaminę K – w 922%,
• witaminę A – w 96%,
• witaminę C – w 47%.

Z nasion gorczycy tłoczony jest olej bogaty w antyoksydanty, w tym zwłaszcza witaminę E, która kojąco wpływa na skórę – działa przeciwstarzeniowo, redukuje zmarszczki i bruzdy. Olej z gorczycy można wykorzystywać jako naturalny filtr przeciwsłoneczny.

Od lat znane są antynowotworowe właściwości gorczycy. Jej składniki powodują, że łagodzi objawy astmatyczne – kaszel i duszności. Znajduje zastosowanie w terapii leczniczej u pacjentów cierpiących na migreny, miażdżycę lub cukrzycę.

W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów chory może odczuć ulgę po kąpieli w odwarze z gorczycy o temperaturze 40 °C. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 15 minut.

Przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, skurczach i zmęczeniu mięśni, dobre efekty leczenia przynoszą okłady ze sproszkowanych nasion gorczycy. Może być ona także doskonałym środkiem przeciw infekcjom – zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Aby przeciwdziałać przeziębieniom poleca się smarowanie stóp olejem z gorczycy.

Świeże listki gorczycy są dobrym dodatkiem do sałaty. Można je dusić i lekko blanszować, dodając następnie do przeróżnych potraw. W zastosowaniu w kuchni są więc zarówno nasiona, jak i liście tej rośliny, które popularne są w takich krajach jak USA, Belgia, Luxemburg, Francja, Wielka Brytania czy Holandia.

Nasiona gorczycy znajdziemy m.in. w musztardach i sosach. Gorczyca biała jest silnym środkiem konserwującym, dzięki czemu może być wykorzystywana do marynowania, np. ogórków. Nasiona gorczycy czarnej lub sarepskiej znajdują zastosowanie do przyrządzania sosów i przyprawiania dań m.in. w kuchni indyjskiej.