Masaż - jego leczniczy wpływ na zwierzęta

Masaż to manipulacja na tkankach miękkich ciała za pomocą bodźca mechanicznego, która w sposób bezpośredni (mechaniczny) lub pośredni (odruchowy) wpływana organizm. Jest to metoda leczenia zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych. Składa się z wielu chwytów, ruchów i opracowań, których celem jest nie tylko leczenie, ale także zapobieganie wielu chorobom.

Początki tej metody leczenia wywodzą się z Indii i Chin, gdzie była także częścią rytuału religijnego sięgającego do roku 3000 p.n.e.. Takie wzmianki możemy znaleźć nie tylko w pismach chińskich, ale także w zapiskach sporządzonych przez Hipokratesa. Masaż był także tradycją igrzysk olimpijskich w czasach starożytnych, a zatwierdzony oficjalnie jako metoda leczenia został w XVI w.

Niewątpliwie jest to stara i sprawdzona metoda leczenia, używana także rutynowo u sportowców w czasie leczenia urazów. W weterynarii masaż najpowszechniej używany jest u koni, opisany został w wielu badaniach zajmujących się patogenezą dysfunkcji mięśniowo-powięziowych oraz terapeutycznym wpływem masażu. Wśród małych zwierząt domowych, takich jak psy, został spopularyzowany poprzez wzrost zainteresowania psimi sportami. Głównym celem masażu jest wywołanie konkretnych odpowiedzi fizycznych i fizjologicznych organizmu. Pierwsze efekty można zaobserwować dość szybko, w zależności od przypadku i oczekiwanych efektów końcowych. Standardowo należy wykonać serię zabiegów, aby osiągnąć odpowiedni rezultat terapeutyczny. Obecnie istnieją trzy teorie dotyczące wpływu masażu: Teoria Hormonalna: zakłada wpływ masażu na wydzielanie się histaminy w organizmie, która prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i stymulacji wydzielania adrenaliny, czego skutkiem jest ponowne zwężenie naczyń krwionośnych i podniesienie ciśnienia. Teoria Odruchowa: stymulacja poprzez masaż Ośrodkowego Układu Nerwowego, co prowadzi do pożądanej przez nas reakcji w mięśniach.

Teoria Mechaniczna: poprzez głaskanie oraz inne ruchy i chwyty doprowadzamy do przesunięcia płynów w organizmie, głównie płynów limfatycznych, a następnie, wykorzystując uciskanie, wytwarzamy próżnię w naczyniach masowanych, co w efekcie powoduje zassanie krwi z sąsiadującyh tkanek. To znaczy, że, masując część bliższą, np. przedramię psa, wpływamy na części dalsze kończyny, tzn. nawet na samo ramię i usunięcie zalegającego płynu limfatycznego poprzez przesunięcie go do gruczołów limfatycznych. Tak jak każda dziedzina posiada swoje odnogi, tak i masaż możemy rozgałęzić na poszczególne rodzaje i, w zależności od zastosowania, wyróżniamy: Masaż całościowy, którego celem jest utrzymanie zwierzęcia w dobrej kondycji. Pozwala właścicielom na regularne kontrolowanie stanu mięśni i szybkie wykrycie zmian patologicznych. Podstawowa liczba zabiegów wynosi średnio 10 i wykonywane są one zazwyczaj od 1 do 3-4 razy w tygodniu. Można oczywiście masować codziennie, aczkolwiek ostatnie zabiegi powinniśmy wykonywać co drugi dzień. Czas trwania takiego masażu waha się w granicach 45-60 minut i warunkowany jest wielkością zwierzęcia.

Masaż relaksacyjny, jak sama nazwa wskazuje, ma na celu zmniejszenie poziomu stresu i doprowadzenie zwierzęcia do stanu relaksacji. Dedykowany jest przede wszystkim zwierzętom będącym w ciągłym napięciu nerwowym, po urazach, po przebytych traumach lub z zaburzeniami neurologicznymi. Poprzez stymulację części przywspółczulnej układu nerwowego doprowadza do zmniejszenia pobudliwości zwierzęcia i poprawia jego samopoczucie psychiczne i fizyczne. Może być wykonywany samodzielnie lub jako wstęp do dalszych czynności rehabilitacyjnych bądź innego rodzaju masażu. Ma szeroko pojęte zastosowanie w terapii oraz profilaktyce przewlekłego stresu. Ten rodzaj masażu narzuca nam natomiast pewne wymagania, nie możemy go wykonywać tak, jak to jest z masażem sportowym, który może być realizowany w zasadzie wszędzie. Tutaj wiodącym czynnikiem warunkującym powodzenie masażu jest samo otoczenie, w którym ten masaż jest wykonywany - musi być to otoczenie ciche, spokojne oraz takie, w którym panuje temperatura pokojowa, najbardziej optymalna dla naszego zwierzęcia. Kluczowe jest też samo zachowanie masującego. Musi być zachowana postawa neutralna, a stan emocjonalny masującego również nie może wpływać pobudliwie na zwierzę. Najlepiej, aby ten również był neutralny. Nikt nie czerpie z nas emocji tak, jak nasze zwierzęta. One je dosłownie filtrują, tak więc nie możemy wykonywać masażu, będąc zdenerwowanymi czy rozdrażnionymi bądź niepewnymi siebie i bojaźliwymi.

Masaż sportowy ma spełniać funkcję rozgrzewającą, stanowiąc element przygotowania do wysiłku oraz funkcję regenerującą, co z kolei przyspiesza powrót do stanu wyjściowego po wysiłku, ale także funkcję leczniczą. Wspomaga wtedy leczenie mikrourazów powstających w czasie wysiłku, zapobiega urazom przeciążeniowym, które, jak wiem z własnej praktyki, zdarzają się praktycznie codziennie i to nie tylko zwierzętom uprawiającym sporty. Wyobraźmy sobie bowiem taką sytuację, gdy wychodzimy do pracy, podczas gdy nasz pies zostaje sam w domu na średnio 8 godzin i głównie leży. Mięśnie nie są rozgrzane, są raczej w stanie spoczynkowym. W psie kumuluje się mnóstwo energii, my wracamy i zabieramy go ze sobą, żeby razem pobiegać i fundujemy mu maraton po lesie. Osiągamy zamierzony efekt, ponieważ zakumulowana w psie energia z pewnością z niego wyjdzie. Pytanie natomiast brzmi: jak zareagują jego zcierpnięte przyjmowaniem tych samych pozycji, nierozgrzane, nieprzygotowane do wysiłku mięśnie? Zapewne zakończy się to powstaniem w nich mikrourazów, a przy żywszych psach, które lubią poskakać, może dojść do naderwania ścięgna bądź jakiegokolwiek innego uszkodzenia aparatu ruchu i zakończyć się, w najlepszym wypadku, kulawizną kończyny. Warto więc wykonać psu rozgrzewkę, w czym pomoże nam masaż przedtreningowy, inaczej przedwysiłkowy, w obrębie mięśni i stawów - jego celem jest stymulacja krążenia, to znaczy rozgrzanie, odżywienie i dostarczenie tlenu do tkanek. Wykonujemy go bezpośrednio przed wysiłkiem, to jest np. już na spacerze, 5-8 minut przed bieganiem i powinien trwać nie dłużej niż 15 minut. Jeśli jesteśmy właścicielami zwierzaka, który intensywnie uprawia sporty, jak np. konie sportowe czy psy uprawiające fly ball lub agillity, to powinien nas zainteresować również masaż międzywysiłkowy, czyli wykonywany pomiędzy sesjami treningowymi, który pozwoli nam na doprowadzenie organizmu do stanu wyjściowego i zregenerowanie go. Ponad 80% czasu takiego masażu to pobudzanie partii mniej zaangażowanych w wysiłek sportowy oraz rozluźnianie szczególnie pospinanych partii, jakimi najczęściej są okolice szyi, karku i sam grzbiet. Te partie zazwyczaj są najbardziej przeciążone, zarówno u futrzastych sportowców, jak i u naszych kanapowych pupili.

Masaż leczniczy ma bardzo szerokie zastosowanie, tak jak wiele jest przypadłości, których geneza leży u podstaw patologii występujących w aparacie ruchu. Pozwala nam na uelastycznienie tkanek, zmniejszenie ich napięcia, to znaczy zredukowanie tak zwanych przykurczy mięśni, poprawia krążenie (rozgrzanie, odżywienie, natlenowanie), co jest szczególnie ważne u zwierząt cierpiących na choroby układu krążenia. Wpływa na znaczne spowolnienie postępu zmian zwyrodnieniowych, następuje tu proces odżywienia kości i stawów. Nie każdy jest świadomy tego, że do podstawowego odżywienia stawu potrzebne jest minimum 40 minut spaceru kilka razy dziennie. Ubytki mazi w torebce stawowej to jedne z najczęstszych skutków prowadzących do postępu chorób aparatu ruchu. Masaż klasyczny poprawia przemianę materii, dzięki czemu znajdzie zastosowanie również u zwierzaków otyłych, których liczba wciąż wzrasta. Nadwaga przyczynia się do nadmiernego obciążenia stawów, a co za tym idzie do powstawania urazów. Stosowany jest przy występowaniu zaników mięśni, zapobiega też ich powstawaniu. Pozwala na odprowadzanie obrzęków, w tym także pooperacyjnych. Usuwa zmieniony zapalnie płyn tkankowy i produkty przemiany materii. Pomaga także w takich przypadkach chorób układu moczowego, przy leczeniu których należy zwiększyć ilość produkowanego moczu. Poprawia także stan skóry i sierści, co jest bardzo pożądane u przedstawicieli hodowlanych, którzy regularnie uczestniczą w wystawach. Masaż pozwala nam na stymulację przewodnictwa nerwowego, możemy wówczas uzyskać efekt pobudzający lub rozluźniający. Jeżeli nasze zwierzę ma tłuszczaki, dzięki masażowi możemy doprowadzić do rozdrobnienia i usunięcia tkanki tłuszczowej z komórek magazynujących. Stymuluje procesy krwiotwórcze oraz odpornościowe, co doskonale wpływa na zwierzęta z obniżoną odpornością, podatne na częste zachorowania. Dzięki temu nie musimy poddawać naszych zwierząt ciągłej farmakoterapii. Poprzez zastosowanie odpowiednich chwytów możemy dokonać mechanicznego rozbicia zrostów i blizn pourazowych, pooperacyjnych, itp.. Jeśli jesteśmy posiadaczami starszych piesków, masaż jest niewątpliwie pomocny w zwiększaniu świadomości własnego ciała i poprawie czucia głębokiego (propriocepcja). Możemy także w ten sposób pomóc zwierzęciu bojaźliwemu, zwiększając jego pewność siebie i redukując zaburzenia behawioralne w tej sferze. Wpływ masażu na rozwój młodego zwierzęcia na przykładzie szczenięcia. Masaż wzmacnia więź między szczenięciem i opiekunem, uczy go zaufania, spokojnego reagowania na dotyk, co jest nieodzowne podczas wizyt, choćby u lekarza weterynarii. Rozluźnia i relaksuje, wpływając pozytywnie na psychikę i funkcjonowanie układu pokarmowego szczenięcia, pozwala nam na redukcję często występujących zaparć. Poprawia koordynację i rozwój wyczucia przestrzeni. Wspiera także harmonijny rozwój aparatu ruchu. Techniki, jakie są wykorzystywane w masażu, to między innymi: głaskanie, rozcieranie, wyciskanie, ugniatanie, oklepywanie, wstrząsanie i wibracja. Do każdej techniki można dobrać odpowiednie chwyty oraz sprzęty pomocnicze, takie jak, np. masażer podczas wykonywania wibracji.

Wskazania do masażu dla zwierząt: zmienione (nadmiernie lub obniżone) napięcie mięśni, atrofia , blizny, zrosty tkanek miękkich; występujące obrzęki, stłuczenia; przewlekłe choroby aparatu ruchu; ograniczenia ruchu zupełne i częściowe, w tym po zabiegach chirurgicznych; przewlekłe zaburzenia równowagi; terapia stresu; profilaktyka urazów, przygotowanie okołowysiłkowe, redukcja skutków przetrenowania; przygotowanie przed wystawą; zwichnięcia, naderwania lub inne uszkodzenia tkanek twardych, jak kości bądź tkanek miękkich - redukcja mikrourazów mięśniowych; choroby układu pokarmowego związane z zaleganiem treści pokarmowej w jelitach, zaparcia, bolesności w okolicach jamy brzusznej, biegunki; choroby układu nerwowego, także zaburzenia behawioralne, jak bojaźliwość i agresja zwierzęcia spowodowane brakiem poczucia własnej wartości i brakiem zaufania wobec innych; choroby układu krążenia, takie jak: niedrożności żylne, zakrzepice, stany anemiczne u zwierzęcia; stany przewlekłego osłabienia układu odpornościowego. Wskazania można by wymieniać bez końca, natomiast należy mieć też wiedzę o istniejących przeciwwskazaniach, takich jak: wstrząs; gorączka; ostry stan zapalny okolicy poddawanej zabiegom; faza ostra po urazie, szczególnie wrażliwa na dotyk; choroby skóry i uszkodzenia skóry; choroby zakaźne i ostre choroby wirusowe; przeczulica; zaburzenia krzepnięcia krwi - słaba krzepliwość; epilepsja; choroba nowotworowa; choroby układu nerwowego silnie wpływające na zachowanie i objawiające się gwałtownym pobudzeniem, agresją; świeży zrost i świeże zerwanie mięśnia; łamliwość kości.

Efekty stosowanej terapii są tak dobre, jak terapeuta, który ją stosuje i jej dopasowanie do potrzeb pacjenta. Na co zwrócić uwagę podczas wyboru masażysty lub terapeuty dla swojego podopiecznego? W pierwszej kolejności na zachowanie terapeuty, to znaczy na to, czy osoba ta unika postawy sugerującej dominację oraz na pozycję, w jakiej wykonywany jest masaż. Terapeuta musi na bieżąco odczytywać i reagować na sygnały wysyłane przez zwierzę. Powinien znać anatomię zwierzęcia oraz na bieżąco mówić nam o postępach w terapii oraz swoich spostrzeżeniach. Zwracamy uwagę na warunki, w jakich masaż jest wykonywany. Terapeuta, zanim przystąpi do zabiegu, powinien przeprowadzić obszerny wywiad z właścicielem zwierzęcia, obserwację samego pacjenta, a następnie dobrać odpowiedni rodzaj masażu i ustalić plan terapii. Pamiętajmy: masaż ma leczyć, ale także być przyjemnym doznaniem dla naszego zwierzaka.