Przemoc seksualna wobec dziecka. Część 1

Swoją wiedzę opieram nie tylko na literaturze fachowej z dziedziny psychologii, seksuologii, ale i wieloletniej praktyce pracy z pacjentami cierpiącymi na różne zaburzenia, zgłaszającymi różnorodne dolegliwości czy trudności (np. w relacjach już w życiu dorosłym), a które są następstwem doświadczonej w dzieciństwie przemocy seksualnej.

Jak należy rozumieć wykorzystanie seksualne dziecka? Według Światowej Organizacji Zdrowia wykorzystanie seksualne, to „włączenie go w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi, lub obyczajowymi danego społeczeństwa”.

Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby. Sprawcą wykorzystania seksualnego dziecka może być osoba dorosła, ale i inne dziecko, jeżeli te osoby pozostają w relacji opieki, zależności, władzy ze względu na różnicę wieku czy stopień rozwoju. Przemoc owa może polegać na namawianiu lub zmuszaniu dziecka do udziału w prawnie zabronionych czynnościach seksualnych, a także wykorzystaniu dziecka do prostytucji lub innych praktyk prawnie zabronionych o charakterze seksualnym, czy do produkcji materiałów/przedstawień o charakterze pornograficznym. Sprawcą wykorzystania dziecka może być osoba obca, ale także ktoś z rodziny (wykorzystanie kazirodcze).

Część objawów, które mogą świadczyć o tym, że dziecko doświadczyło/doświadcza przemocy seksualnej, można zbagatelizować lub nie mając wiedzy, nie łączyć z krzywdą zaznaną w sferze seksualnej.

Będą to np.

• zaburzenia zachowania (nadpobudliwość ruchowa, zachowania regresywne nieadekwatne do wieku czy fazy rozwoju dziecka, izolacja od niektórych osób z otoczenia, zachowania przestępcze, zachowania autodestrukcyjne: samookaleczanie, próby odebrania sobie życia, zaburzenia odżywiania, prostytucja dziecięca, sięganie po środki odurzające);
• problemy szkolne (problemy z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem, nagłe obniżenie wyników w nauce, niechęć do udziału w zajęciach WF, problemy w kontaktach z rówieśnikami);
• objawy nerwicowe (problemy ze snem, lęki, moczenie, zanieczyszczanie się kałem, obgryzanie paznokci, wyrywanie włosów, inne czynności natrętne);
• niespecyficzne objawy somatyczne (bóle brzucha, bóle głowy, nudności/ wymioty, zaburzenia miesiączkowania, bóle tzw. wędrujące, zapalenia/infekcje dróg moczowo — płciowych, choroby o trudnej do ustalenia etiologii);
• problemy emocjonalne (nasilone poczucie winy, towarzyszące dziecku poczucie bycia złym, nieadekwatne poczucie wstydu, zachowanie sugerujące, że dziecko skrywa jakąś tajemnicę, zachowania/wypowiedzi dziecka sugerujące lub wprost wyrażające, że czuje się ono inne, gorsze, negatywny stosunek do własnego ciała /wstręt, poczucie zbrukania/, niska samoocena, obniżony nastrój);
• erotyzacja zachowania, którą łatwiej kojarzyć z doznaniem przemocy seksualnej będzie się przejawiać w: prowokacyjnych/ uwodzicielskich zachowaniach, nasilonej/nieadekwatnej do fazy rozwojowej masturbacji dziecięcej, twórczości, w której podkreślane są treści erotyczne/seksualne, zmuszaniu/namawianiu innych dzieci do aktywności seksualnej, języku dotyczącym sfery seksualnej nieadekwatnym do poziomu rozwoju dziecka, wczesnej/ częstej aktywności seksualnej.

Objawy niepozostawiające wątpliwości czy dziecko doświadczyło wykorzystania seksualnego, to tzw. objawy specyficzne i urazy ciała (ciąża, obecność plemników w otworach ciała dziecka, choroby przenoszone drogą płciową, urazy zewnętrznych narządów płciowych, urazy pochwy/przerwanie błony dziewiczej, urazy odbytu/ około odbytnicze).

Dla części osób czytających ten artykuł może to być trudna treść, opis zachowań sprawcy (formy przemocy przedstawię możliwie ogólnie z uwagi na różną wrażliwość i wiek czytającego niniejsze czasopismo; osoby zainteresowane tematyką odsyłam do literatury fachowej z dziedziny seksuologii dotyczącej przemocy seksualnej), jednak chcę podkreślić, że krzywda dziecka bywa niejednokrotnie tak dojmująca, a cierpienie tak głębokie, że nie możemy jako społeczeństwo być obojętnymi. Naszym obowiązkiem jako dorosłych jest zdecydowane chronienie dziecka. Osobą odpowiedzialną zawsze jest dorosły. I ten, który wykorzystuje i ten, który wie/ podejrzewa, a nie reaguje!

Dla zobrazowania typów przemocy seksualnej wobec dziecka posłużę się podziałem dokonanym w latach 80. dwudziestego wieku przez Kathleen Faller. Przemoc owa może przejawiać się w zachowaniach bez kontaktu fizycznego (rozmowy o treści seksualnej, pokazywanie narządów płciowych, czy czynności seksualnych, oglądactwo), może to być pobudzanie intymnych części ciała dziecka (dotykanie, całowanie, ocieractwo, ręczne pobudzanie narządów płciowych dziecka), kontakty oralno-genitalne, stosunki udowe, penetracja seksualna, seksualne wyzyskiwanie dzieci (pornografia z udziałem dzieci, wykorzystywanie dzieci do prostytucji), przemoc seksualna wobec dzieci połączona z innymi formami przemocy (np. odurzanie alkoholem, narkotykami, etc.).

W kolejnym artykule przedstawię zjawisko powstawania traumy w związku z doznaną przemocą seksualną, wyjaśnię, dlaczego dziecko nie mówi o tym, czego doświadcza, dlaczego nie zwraca się po pomoc i przedstawię skutki wykorzystania seksualnego.