Rozwój psychoseksualny dziecka w okresie latencji ( 7-11 r.ż.)

Naturalne popędy ulegają osłabieniu, rozwija się „Ja” dziecka. W tej fazie brak jest nowej, typowej sfery erogennej. Teraz pojawiają się nowe zadania rozwojowe, dziecko angażuje się w życie społeczne i szkolne, co związane jest z rozpoczęciem nauki, wejściem w nową grupę społeczną.

Wypiera pragnienia wobec matki, przestaje je wyrażać. Zaprzestaje rywalizacji z ojcem na poczet ochrony z jego strony. Teraz ważną rolę w jego życiu będzie odgrywać grupa odniesienia. Rozwój seksualny nadal trwa, natomiast pragnienia wyrażane są w pośredni i bardziej skomplikowany sposób, dostosowany do poznawczego i emocjonalnego rozwoju dziecka. Kontakt z nowymi informacjami jest możliwy i bywa ekscytujący dla chłopca, jeśli nie dotyczy jego czy bliskich. Seksualność jest czymś zakazanym, czymś co nie dotyczy rodziców, przyjaciół. Natomiast w grupie rówieśniczej mogą pojawiać się zachowania, takie jak tworzenie wulgarnych wierszyków, dowcipów, obscenicznych rysunków, co pozwala na bezpieczne rozładowanie napięcia. Należy zwrócić uwagę dziecku, aby przestało, gdy prowokacja lub arogancja mogą krępować lub obrażać innych. Należy dziecku powiedzieć, że można doskonale się bez nich obejść. Chłopcy w tym okresie mogą: potrącać dziewczynki, ciągnąć je za włosy, odzież, podglądać je czy ocierać się o ich ciała. Tu także potrzebna jest interwencja, jeśli dzieci stają się natarczywe, nie respektują braku zgody drugiego dziecka. Chłopcy między sobą wymieniają się czasopismami z nagimi kobietami, wycinają ilustracje o treści erotycznej, etc.. Zainteresowanie seksualnością przybiera formę jej dewaluowania, „na opak”. Obserwuje się zatem postępującą dezintegrację agresji i czułości.

W przypadku dziewczynki podobnie - nowe wyzwania rozwojowe, zadania szkolne, itp. powodują zmianę stosunku do własnej seksualności i seksualności ważnych dla niej osób. Zainteresowanie seksualnością znacznie się zmniejsza. Edypalne pragnienia wobec ojca zostają wyparte, dziewczynka zaprzestaje rywalizacji z matką. Rodzice postrzegani są jako istoty aseksualne, podobnie jak własna osoba i przyjaciele. Drugi świat to osoby obce, które mogą być wyposażone w atrybuty seksualne. W przypadku dziewczynki obserwuje się także oddzielenie miłości i czułości od agresji, wyraźnie wtedy kojarzonej z seksuseksuoalnością. Dominuje czułość, bliskość fizyczna (przytulanie z koleżankami, przyjaciółkami).

Zarówno dziewczynki, jak i chłopców charakteryzuje w tym okresie wstydliwość, która może się wyrażać na różne sposoby, m.in. poprzez zamykanie drzwi do swego pokoju, zamykanie drzwi do łazienki (a więc zmiana stosunku do nagości), dziecko bywa zakłopotane w obliczu gestów świadczących o uczuciu. Tak miłe dotąd i dające poczucie bliskości oraz bezpieczeństwa przytulenia czy całusy od rodziców, np. przy pożegnaniu przed szkołą czy po odprowadzeniu do przedszkola, teraz stają się krępujące. Słowa nadal są ważne, ale nie dotyk, szczególnie, gdy widzą to inne dzieci. To bardzo istotne, aby uszanować wstydliwość i w ogóle uczucia dziecka, aby nie żartować z tego, co tak dla niego ważne. Komentowanie może bardzo je ranić. To, czego dziecko szuka, to izolacja i uznanie jego intymności, które są istotnymi krokami w wyznaczaniu swojego terytorium. Nieuznawanie tego, a więc łamanie tak mozolnie budowanych przez dziecko własnych granic, będzie negatywnie rzutowało na jego dalsze życie, co może skutkować trudnością w rozpoznawaniu własnych potrzeb i pragnień w ogóle, a także problemami w relacjach z innymi, w pozwalaniu na przekraczanie jego granic, uległością, etc.

Zarówno chłopcy, jak i dziewczynki, mogą w tym okresie pisać pamiętniki, między przyjaciółmi posyłać sekretne liściki. Część sekretów dzieci zachowują tylko dla siebie, a częścią z nich dzielą się z przyjaciółmi. Zachowania takie potwierdzają rozwijającą się samodzielność dziecka.

Zainteresowania seksualne w fazie edypalnej przekształcają się w zainteresowania intelektualne. Teraz szczególnie ważne jest pomaganie dziecku w ich rozwijaniu, kibicowaniu w dokonanym wyborze, ze świadomością, że może ono zmieniać zainteresowania, bo to czas poszukiwań tego, co mu najbliższe, najbardziej odpowiadające jego potrzebom i możliwościom, tego, w czym dziecko się odnajduje. Takie eksperymenty umacniają osobowość dziecka i ujawniają jego osobiste gusta. Dzieci poszukują wiedzy w materiale szkolnym czy w zajęciach pozaszkolnych, a mądry wychowawca, nauczyciel czy trener będzie prezentować tematy w taki sposób, aby zainteresować ucznia. Dziewczynki i chłopcy rozwijają związki z innymi dziećmi, odkrywają otaczający je świat. Zajęcia grupowe są interesujące dla dziecka w tym wieku, motywują m.in. do wysiłku i współpracy, ale lubi ono też koncentrować się na własnych pomysłach, które lepiej wykażą jego zdolności. W ten sposób dziecko nabierze pewności siebie.

Okres latencji to czas „paczek”: dziewczyny z dziewczynami, chłopaki z chłopakami. Charakterystyczny jest tzw. szowinizm okresu utajenia. Chłopcy czują się lepsi od dziewcząt i odwrotnie. Kontakty z płcią przeciwną mogą być przedmiotem drwin i szyderstw (np. „babski król”, „chłopczyca”). Zainteresowanie płcią przeciwną wyrażane jest teraz poprzez podkreślanie antagonizmów, krytykę. Innym aspektem bycia członkiem grupy jest uleganie jej presji. Dziecko może wówczas podejmować zachowania ryzykowne czy niebezpieczne dla niego i/albo innych, kiedy np. chce dowieść swej lojalności wobec kolegów czy koleżanek. Rozumienie tego może pomóc w rozpoznaniu motywów działania dziecka. Oprócz potrzeby bycia akceptowanym przez grupę rówieśniczą, charakterystyczne są uprzywilejowane relacje przyjacielskie (np. niezwykle ekspresyjne spotkania dziewcząt, które rzucają się sobie na szyję; serdeczni, najbliżsi koledzy czy przyjaciele przygotowujący wspólną drakę albo zadania szkolne). Alianse są zawierane i zrywane, a część z nich może trwać kilka lat.