Rozwój psychoseksualny dziecka w wieku 3–6/7 r.ż. Część 1

W okresie przedszkolnym ważną rolę odgrywa grupa rówieśnicza, kontakt z innymi dziećmi. W fazie edypalnej dziecko odkrywa też swoje genitalia i zabawa nimi sprawia mu przyjemność. Ważna jest reakcja rodziców (opiekunów) na zachowania dziecka w tym kontekście, bo od nich w dużej mierze zależy, czy dziecku towarzyszyć będzie uczucie wstydu, winy, lęku, etc., czy nie. Przykre, negatywne doświadczenia w tym kontekście, wpłynęłyby na jego myślenie o sobie, obraz siebie, przeżywanie swojej cielesności, seksualności, a zatem także na późniejsze kształtowanie przezeń relacji intymnych, uczuciowo -seksualnych.

Moje doświadczenie wynikające z pracy z rodzicami, nauczycielami, wychowawcami jest takie, że temat masturbacji dziecięcej jest drażliwy i często poddawany ocenie moralnej (OCZYWIŚCIE PRZEZ DOROSŁYCH!). Po pierwsze, nie wszystkie dzieci masturbują się w tym wieku. Po drugie, szczyt zachowań autoerotycznych przypada na ok. 5-6 rok życia, a już w pierwszych latach szkoły podstawowej masturbację podejmuje bardzo niewielki procent dzieci. Dorośli, którym powinno leżeć na sercu dobro dziecka, powinni posiadać rzetelną wiedzę w tym zakresie, aby adekwatnie reagować, bowiem zachowania autoerotyczne mogą mieścić się w granicach normy rozwojowej, ale niektóre z nich mogą sygnalizować poważne problemy, cierpienie dziecka, być może fakt doświadczania przemocy, w tym przemocy seksualnej.

Masturbacja tzw. rozwojowa (ok. 80% wszystkich typów masturbacji). Podejmowana dla doświadczania przyjemności. Schemat zachowania jest taki sam lub podobny. Zachowanie to podejmowane jest od czasu do czasu, najczęściej kiedy dziecko jest samo. Ten typ zachowań autoerotycznych nie utrudnia mu normalnego funkcjonowania w różnych obszarach życia (zabawy, nauki, kontaktów z rodziną, kolegami, itp.). Formy autostymulacji to najczęściej manualne pobudzanie narządów płciowych (częściej dziewczynki), pocieranie ciałem o przedmioty, „wicie się” po podłodze (częściej chłopcy), itp. Zachowania te nie zagrażają zdrowiu i życiu dziecka. Ten typ masturbacji wygasa z wiekiem. U niektórych dzieci powróci w okresie dojrzewania. Nie wyseksuomaga szczególnej reakcji dorosłych. Ważne, żeby nie karać dziecka, nie mówić mu, że robi coś złego, że jest nienormalne, złe, itp. Zachowanie to nie podlega ocenie moralnej. To dorośli nadają mu takie znaczenie, posługują się stereotypami, lokują w dziecku własne lęki, uprzedzenia. Dziecko, poznając własne ciało, odczuwa z tego przyjemność i czasami po ten rodzaj przyjemności sięga.

Masturbacja z głodu stymulacji (ok. 12 %). Dotyczy głównie dzieci z dużą potrzebą poznawczą, ale z brakiem nowych bodźców (mało nowych zajęć, zabawek, książeczek, aktywności). Kiedy w otoczeniu brakuje nowych bodźców, dziecko nudzi się, brak mu ciekawych zajęć, swoje zainteresowanie kieruje na siebie. Eksplorowanie własnego ciała dostarcza mu nowych informacji, wrażeń. Zachowania będą się zmieniały, dziecko będzie szukało nowych ciekawych informacji o sobie, swoim ciele, a zatem nowych doznań. Niestety ten typ autostymulacji może być niebezpieczny dla zdrowia (ekstremalnie życia) dziecka. Przykładami mogą tu być: u dziewczynki wkładanie różnych małych przedmiotów do pochwy czy odbytu, u chłopców nakładanie nakrętek na penisa, owijanie go tasiemką, wkładanie cienkich przedmiotów do cewki moczowej. Może zatem być potrzebna pomoc lekarska. Rodzice powinni zatem rozumieć, znać i chronić dziecko, a nie karać je. Takie zachowania ustępują, gdy ciekawość świata, siebie może być przez dziecko realizowana w bezpieczny sposób, a rodzice dają mu autentyczną uwagę, rozpoznają jego potrzeby i adekwatnie je zaspokajają.

Masturbacja z głodu emocjonalnego (ok. 8%). Dziecku nie zależy na samej przyjemności, ani na formie jej uzyskiwania. Pozytywne doznania płynące z masturbacji, przyjemne emocje mają służyć zaspokojeniu głodu emocjonalnego, wypełnieniu pustki emocjonalnej wokół dziecka. Pobudzanie ma służyć rozładowaniu napięcia, m.in. ukojeniu lęku/przerażenia w przypadku dzieci z rodzin, w których dochodzi do przemocy, czy np. zaśnięciu, kiedy dziecko jest zostawione samo sobie, z niezaspokojoną potrzebą doświadczania czułości, uwagi, bliskości ze strony rodziców, z nieukojonymi trudnymi emocjami, np. doświadczonymi w relacji z rówieśnikami, itp. Ten typ masturbacji może służyć pozyskaniu uwagi dorosłych. Dziecko może prowokować otoczenie do reakcji na jego zachowania autoerotyczne. Daje się zatem „przyłapać”. Może być ukarane za swoje zachowanie, ale uzyska w ten sposób potwierdzenie, że jest ważne dla rodziców/dorosłych, bo przecież w ogóle zareagowali. Przyjemność z pobudzania i przyjemność z poczucia kontrolowania dorosłych przewyższa dolegliwość z kary. Dopóki dziecko nie będzie uzyskiwało realnego, życzliwego zainteresowania ze strony dorosłych, dopóki jego potrzeby emocjonalne nie będą zaspokajane w pozytywny sposób, dopóty będzie taki typ masturbacji ponawiało. Niestety może wtedy dojść do utrwalenia tego typu zachowań, kompulsji, a zatem do autostymulacji jako sposobu na rozładowanie wszelkich napięć, pobudzania w sytuacjach, miejscach publicznych (np. grupa przedszkolna/ szkolna), co narażać je będzie na przykre reakcje otoczenia. To z kolei wywoła napięcie emocjonalne, które dziecko umie rozładować tylko poprzez masturbację. Kółko się zamknie. Wtedy konieczna będzie pomoc specjalisty seksuologa klinicznego, psychologa dziecięcego. Cdn.