Rozwój psychoseksualny okresu dorastania Część II – Dojrzewanie płciowe. Ekspresja seksualna.

W tym czasie ustala się nowa równowaga hormonalna. Proces ten przebiega odmiennie u dziewcząt i chłopców.

Dojrzewanie dziewcząt rozpoczyna się wcześniej (8-16 r.ż.) i przebiega wolniej niż dojrzewanie chłopców. Procesowi temu towarzyszy wzrost poziomu androgenów. Zmiany hormonalne objawiają się kolejnymi symptomami somatycznymi:

• Pojawienie się „pączka” gruczołu piersiowego.
• Pojawienie się owłosienia łonowego.
• Pojawienie się pierwszej miesiączki (ok. 13 r.ż.). Początkowo krwawienia bywają nieregularne, a cykle przez ok. 2-4 lata bezowulacyjne (niepłodność okresu dojrzewania).

W tym okresie ważną rolę odgrywają rodzice. Istotna jest akceptacja córki, niezawstydzanie czy np. żartobliwe komentowanie pojawiających się w wyglądzie zmian. W przypadku dziewczynki matka powinna przygotować córkę do mających nastąpić zmian, zanim te się pojawią. A zatem ważne jest, by dziewczynka wiedziała, że jej ciało będzie się zmieniało, że to naturalny proces i że to piękne stawać się kobietą. Bywa, że dziewczynki, które nie mają odpowiedniej, rzetelnej wiedzy, mogą być zaniepokojone, gdy np. pojawią się zmiany, gdy się skończą, a także tym, czy podołają nowym wyzwaniom. Mogą odczuwać skrępowanie, zawstydzenie, etc.. To rola głównie matki, aby dyskretnie towarzyszyć, a kiedy potrzeba, uspokajać córkę. Ważny jest model kobiecości, jaki matka świadomie i nieświadomie przekazuje córce. Czy akceptuje/afirmuje swoją kobiecość, czy przekazuje obraz kobiety jako tej, której w życiu jest ciężej niż mężczyźnie, a np. miesiączka to ograniczenie czy wręcz udręka. To ważne, aby dziewczynka mogła cieszyć się z dojrzewania, swojej fizyczności, by akceptowała i lubiła swoje ciało.

Chłopcy dojrzewają nieco później niż dziewczynki. Zmiany hormonalne objawiają się:

• Rozrostem jąder i wydłużeniem worka mosznowego.
• Rozrostem członka.
• Intensywnymi, częstymi wzwodami (wrażliwość czuciowa, erotyzacja zakończeń czuciowych).

Na ok. pół roku przed pierwszymi polucjami (ok. 12,5-16 r.ż.) chłopiec odczuwa pierwszy orgazm, a ten staje się jeszcze silniejszy, kiedy z czasem zaczynają mu towarzyszyć polucje (wytrysk płynu nasiennego).

Częste wzwody wynikają nie tyle z podniecenia seksualnego, ile z przekrwienia narządów miednicy małej, przy braku hamowania korowego (układ nerwowy rozwija się). Takie mimowolne erekcje mogą być źródłem zakłopotania, zawstydzenia chłopca. Rolą ojca jest przygotowanie syna do naturalnych zjawisk i pomoc w radzeniu sobie z nowymi reakcjami organizmu. Wyjaśnienie, edukacja, uspokojenie, etc. — to ważne wsparcie, jakie syn powinien otrzymać od ojca.

Popęd płciowy ma wówczas charakter odruchowy, nie jest kontrolowany psychicznie (takie zjawisko nie jest możliwe u dojrzałego mężczyzny). Ten odruchowy charakter reakcji seksualnych może być zagrożeniem dla chłopca, bo, niezależnie od postaw emocjonalnych, na drodze związku odruchowo-warunkowego, mogą rozwinąć się skłonności dewiacyjne (skojarzenie odruchu z nieodpowiednim bodźcem, np. zaczerpniętym z Internetu). Rolą dorosłych jest edukacja seksualna, a w tym kontekście zwrócenie szczególnej uwagi na to, jak poważne mogą być konsekwencje tego, co młodzi ludzie oglądają i czym się stymulują. Skojarzenie nieodpowiedniego bodźca (np.: obrazów przemocy, wykorzystania dziecka, etc.) z odruchem wzwodu i przyjemności stanowi bardzo poważny problem dla chłopca (a później mężczyzny), jak i dla potencjalnego obiektu podniecającego.

• Masturbacja rozwojowa (ok. 1-40% dziewcząt i 60-90% chłopców). Przemija wraz z wprowadzeniem bardziej dojrzałych form zachowań seksualnych. Najczęściej polega na autostymulacji manualnej narządów płciowych (członka u chłopców, łechtaczki u dziewcząt).
• Necking - wzajemne pieszczoty, mniej zaawansowane, obejmujące stymulację górnej części ciała. XX Petting - wzajemne pieszczoty i pobudzanie genitaliów w celu doprowadzenia do orgazmu, wykluczające stosunek seksualny.
• Inicjacja seksualna - kontakty genitalne.

Obserwuje się obniżanie wieku inicjacji. Badania prof. Izdebskiego wskazują na wyraźną korelację niższego wieku i: niższego wykształcenia, sięgania po alkohol, narkotyki, papierosy, co wiąże się z określonym stylem życia młodych ludzi. Dodatkowym czynnikiem jest wpływ mediów (Internet, TV, etc,), które kontaktom seksualnym, erotyce, przypisują niezwykle wysoką rangę, seks przedstawiają jako wartość samą w sobie. Niestety, sprzyja to dezintegracji seksualności i uczuciowości. Rozdzielenie tych elementów będzie powodowało, że człowiek będzie wchodził w relacje seksualne bez związku uczuciowego, czy wręcz podejmował przypadkowe kontakty seksualne. Rozwojowo, te dwa elementy powinny się połączyć pod koniec dorastania i na początku wczesnej dorosłości.