Rozwój seksualny dziecka w okresie do 3. roku życia (faza preedypalna)

W opisie rozwoju psychoseksualnego dziecka odwołuję się przede wszystkim do teorii relacji z obiektem Otto Kernberga. Niezależnie od płci rozwój człowieka zależy od czynników biologicznych (genetycznych, wrodzonych, w tym stanu i sposobu funkcjonowania układu nerwowego, zmysłów - inaczej rozwijają się dzieci z dysfunkcjami, defektami) jak i relacji z ważną postacią (obiektem), najczęściej matką.

Znaczenie tej relacji uznajemy obecnie za ważniejsze. Matka bezpośrednio kształtuje seksualność dziecka w pierwszych trzech latach życia. To, co będzie się działo w relacji matki i dziecka, będzie kształtowało jego tożsamość/ identyfikację (w tym identyfikację płciową), zdolność doznawania i dawania przyjemnego pobudzenia, chęci (lub niechęci, w przypadku zaburzonej relacji) wchodzenia w relacje intymne i seksualne, przyjemne doświadczanie swojego ciała i ciała drugiej osoby etc. Zdrowie fizyczne i psychiczne matki, atmosfera emocjonalna w jakiej przebiega ciąża, poród i pierwsze miesiące po urodzeniu dziecka, w tym zatem wsparcie i troska (lub jej brak) męża/partnera i innych osób, ewentualna pomoc, gdyby takiej potrzebowała, będą miały wpływ na jej relację z dzieckiem, a zatem na jego prawidłowy lub zaburzony rozwój, zdrowie.

To, co różni rozwój dziewczynki od rozwoju chłopca, to przede wszystkim fakt, że odbywa się on w kontakcie z osobą tej samej płci i jego istotnym celem jest przygotowanie dziewczynki do pełnienia roli kobiety, w tym ważnego zadania jakim jest macierzyństwo. Kiedy w pierwszym okresie życia dziewczynki (do ok. 6–8 miesiąca życia) matka cieszy się z córki (w tym akceptuje płeć dziecka), wyraża swoją radość w kontakcie cielesnym, m.in. zajmując się jej ciałem w czasie karmienia, pielęgnacji, tulenia, gładzenia etc., wówczas przyjemnie stymuluje fizycznie dziecko. Zapach matki, rytm jej ruchów, temperatura jej ciała, tj. stymulacja zmysłowa, oraz pobudzenie odbierane przez skórę, a także stymulację otworów ciała są tym, co dziecko odbiera w kontakcie z tą ważną postacią jaką jest matka, kobieta. Matka także doświadcza przyjemności z dotyku córki, jej zapachu, kiedy na nią patrzy. W tym wyjątkowym dialogu, którego wagi nie sposób przecenić, matka kształtuje erotyzm niemowlęcia oraz świadomość pierwotnej genitalności waginalnej. Między 6–8, a 36 miesiącem życia dziecka matka osiąga równowagę hormonalną, a dziewczynka poza mlekiem przyjmuje także inne pokarmy, kobieta może wrócić do ojca dziecka, oddalić się fizycznie i emocjonalnie od córki, skupiając się teraz na swojej genitalności i na zaspokajaniu swoich potrzeb. Traci wówczas uwagę dla podobnych genitaliów córki. Teraz córka identyfikuje się z matką wycofaną, co przygotowuje ją do czasu, kiedy sama będzie w ciąży, w okresie okołoporodowym i do samego porodu i do opieki nad noworodkiem. Dziewczynka może zatem identyfikować się z różnymi aspektami matki. Córka, będąc w stałym związku uczuciowym z matką, która ma stale poczucie własnej płci, pomimo wycofania seksualnej stymulacji ze strony matki, cały czas zachowuje ukryte pojęcie o naturze własnej płciowości. Zatem, mimo „odwrócenia” matki, dziewczynka stale się z nią identyfikuje. Powrót matki do ojca pozwala dziewczynce identyfikować się także z jego osobą.

W pierwszych miesiącach życia syna matka odczuwa radość i przyjemność z kontaktu z ciałem dziecka, wtedy gdy go pielęgnuje, karmi, dotyka. Widok dziecka, jego zapach i dotyk – podobnie jak w sytuacji kontaktu z córką – napawają matkę pozytywnymi doznaniami. Będą to m.in. czułość, tkliwość, zachwyt, poczucie błogości, radość. Matka może także odczuwać pobudzenie seksualne, kiedy w czasie karmienia stymulowane są brodawki piersiowe. Dziecko, syn (podobnie jak dziewczynka) odbiera pozytywne stany matki i odbiera jej pobudzenie. Podobnie jak dziewczynka (córka), tak i chłopiec (syn) odbiera je poprzez swoją skórę, a także stymulację otworów ciała i zmysłami (dotyk, węch). W ten sposób matka rozwija powierzchowny erotyzm syna. To w kontakcie z nią, tym pierwszym obiektem, syn doznaje takiego pobudzenia. W okresie 2–6 (8) miesiąca życia matka i dziecko mają stały kontakt fizyczny i emocjonalny. Doświadczanie pobudzenia i odbieranie pobudzenia matki, stanowią swego rodzaju bazę, na której w przyszłym życiu mężczyzna będzie mógł uzyskiwać pobudzenie seksualne. Kiedy matka po okresie ok. 6–8 miesięcy (uzyskanie równowagi hormonalnej kobiety, dieta dziecka urozmaicona) oddala się od synka fizycznie i emocjonalnie zajęta realizowaniem swoich potrzeb, skupiona na swojej genitalności, powracając do ojca dziecka, to inaczej niż w sytuacji relacji z córką, tutaj matka nadal jest zainteresowana jego płciowością, stymuluje ciało dziecka (jw.), natomiast kontakt z synem nie stanowi jedynego/głównego źródła przyjemnych doznań, kiedy teraz czerpie zaspokojenie fizyczne z relacji z mężczyzną. Identyfikacja chłopca z matką pozostaje mimo to nieprzerwana, przy czym teraz chłopiec identyfikuje się zarówno z matką obecną jak i tą, która powraca do ojca, zatem syn identyfikuje się pośrednio z ojcem.