Sekrety miodu

Wbrew twierdzeniom sceptyków, miód składa się nie tylko z cukrów prostych. Jest on naturalnie słodką substancją produkowaną przez pszczoły Apis mellifera z nektaru roślin, wydzielin żywych części lub wydalin owadów wysysających żywe części roślin. Nektar, czyli słodka ciecz wydzielana przez nektarniki kwiatów, służy jako pokarm, pszczoły zbierają go, gromadzą i przetwarzają na miód. Nektar w swoim składzie zawiera: wodę, cukry, sole mineralne, witaminy i enzymy. Miody nektarowe charakteryzuje wyraźny aromat. Spadź jest lepką cieczą z igieł drzew iglastych – jodły, świerku i modrzewia – oraz liści niektórych drzew liściastych – lipy, dębu i leszczyny. Produkują ją drobne owady – mszyce, czerwce i miodówki. Spadź oprócz cukrów prostych zawiera aminokwasy, związki azotowe, garbniki, żywice i inne substancje, decydujące o ich charakterystycznym smaku i właściwościach leczniczych. Miody nektarowo – spadziowe powstają z nektaru kwiatowego i spadzi, wówczas, gdy okres spadziowania drzew przebiega w tym samym czasie, co nektarowanie roślin.

Potoką nazywamy gęsty, ciekły miód, który z czasem ulega krystalizacji. To naturalny proces, jego szybkość zależy od ilości fruktozy i glukozy. Miód z dużą zawartością glukozy krystalizuje się szybko, jak np. miód rzepakowy, dłużej krystalizują się miody z przewagą fruktozy np. miód akacjowy. Krupcem nazywamy miód skrystalizowany w postaci stałej. Krystalizacja nie zmienia wartości odżywczo – leczniczych miodu. Można ponownie go doprowadzić do płynnej postaci bez utraty jego cennych właściwości poprzez podgrzewanie w kąpieli wodnej o temperaturze do 40°C. Jest to jednak długotrwały proces, trwający od kilku do kilkunastu godzin. Przyspieszyć go można poprzez zwiększenie temperatury, jednak wtedy miód traci część swoich właściwości. Rozpuszczony w gorącej wodzie miód traci swoje właściwości antybakteryjne, zachowuje jednak wszystkie pozostałe składniki: antyoksydanty, witaminy, składniki mineralne, co sprawia, że i tak jest zdrowszy niż cukier. Co więcej, badania wykazały, że drastyczny spadek aktywności enzymów miodu występuje dopiero powyżej temperatury 60°C, poniżej tej temperatury aktywność spada nieznacznie.

Kupując miód z niesprawdzonego źródła, o nieokreślonym miejscu i pochodzeniu, zachowujmy ostrożność. Może on być co prawda tańszy, ale często jest przegrzany i nie krystalizuje się, a jego wartość odżywcza i lecznicza może być wątpliwa.

Należy pamiętać, aby miodu nie podawać dzieciom poniżej pierwszego roku życia ze względu na możliwą obecność przetrwalników Clostridium botulinum. Powód jest ważny: ryzyko wystąpienia botulizmu – stanu, który może zakończyć się nawet śmiercią niemowlęcia. Dzieciom powyżej roku poleca się podawanie od jednej do dwóch łyżeczek dziennie – jest lepiej tolerowany i szybciej przyswajany, przeciwdziała kolkom i wzdęciom, sprzyja przybieraniu na wadze, a enzymy miodu wspomagają procesy trawienne. Dzieciom powyżej 12 roku życia 2 – 4 łyżki stołowe dziennie. Osobom starszym powyżej 70 roku życia zaleca się spożywanie do dwóch łyżek stołowych dziennie. Osoby dorosłe powinny stosować 2 – 5 łyżek dziennie, a w okresie wzmożonego wysiłku, nawet szesnaście łyżek w ciągu dnia. U osób uprawiających sport wyczynowy – spożycie miodu po wysiłku umożliwia w krótkim czasie ustąpienie objawów zmęczenia i szybką odnowę wydatkowanej energii. Młodzieży szkolnej, studentom, rekonwalescentom, osobom niedożywionym i ludziom starszym – miód jako środek bogaty w składniki budulcowe, energetyczne i regulujące – najszybciej ze wszystkich produktów naturalnych uzupełnia niedobory energetyczne organizmu bez obciążenia układu pokarmowego.

W kosmetologii miód polecany jest do stosowania przy skórze trądzikowej, ponieważ zapobiega powstawaniu wyprysków oraz blizn potrądzikowych. Miód usuwa zrogowaciały naskórek, działając oczyszczająco i leczniczo. Ponadto znajduje zastosowanie w pomadkach do ust, szamponach oraz maseczkach. Połączenie mleka i miodu w kosmetykach powoduje wzmocnienie odporności skóry na działanie czynników zewnętrznych. Pomaga też w odnowie ochronnego, lipidowo – kwasowego płaszcza skóry. Po zastosowaniu preparatów z zawartością miodu i mleka skóra staje się rozjaśniona, zdrowa i gładka. Szczególnie jesienią, gdy skóra potrzebuje nie tylko odżywienia i regeneracji, ale także ukojenia, kosmetyki na bazie miodu bywają niezastąpione. Coraz częściej salony SPA oferują klientom masaże miodowe. Jest to masaż klasyczny wzmocniony dobroczynnym działaniem miodu. Taki zabieg daje efekt oczyszczonej skóry oraz wpływa na regenerację psychiczną i fi zyczną organizmu.

Miód pszczeli ma cenne właściwości nie tylko odżywcze, ale również lecznicze, które wynikają z jego zróżnicowanego składu chemicznego. Skład miodu zależy przede wszystkim od gatunku rośliny, z której pszczoły zbierają nektar lub spadź.

Jest jednym z najbardziej powszechnych miodów w Polsce. Uzyskiwany jest końcem czerwca, a także w lipcu. Cechuje go wyraźny aromat kwiatu lipy oraz ostry, delikatnie gorzkawy posmak. Miód lipowy charakteryzuje się silnym działaniem antybiotycznym. Zwyczajowo stosowany jest w przeziębieniach, grypie, zapaleniu płuc i oskrzeli. Działa napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwkaszlowo, przeciwskurczowo oraz wykrztuśnie. Zmniejsza stany zapalne i poprawia ogólny stan zdrowia. Zaobserwowano jego korzystny wpływ na usuwanie drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak gronkowce, paciorkowce, Klebsiella pneumoniae, Esche- -richia coli oraz drożdżoidalne grzyby. Zalecany jest przy schorzeniach sercowo- naczyniowych. Ma działanie lekko moczopędne, efektywnie usuwa obrzęki.

Jest jedną z najbardziej znanych odmian w Polsce. Uzyskiwany jest z kwiatów rzepaku, który kwitnie pod koniec kwietnia i na początku maja. W płynnej postaci ma słomkową barwę. Szybko ulega krystalizacji, przybiera biały lub kremowy kolor oraz mazistą, kaszkowatą strukturę. Ma zapach przypominający woń kwiatów rzepaku. W smaku jest delikatny, bardzo słodki z odrobiną goryczki. Dzięki znacznej zawartości cukrów prostych miód rzepakowy odżywia i regeneruje zmęczony, wyczerpany organizm. Szczególnie polecany jest dla osób w wieku podeszłym. Z uwagi na obecność boru przyczynia się do prawidłowej budowy kości, pracy tarczycy i śledziony. Przynosi korzyści w schorzeniach układu krwionośnego. Likwiduje wodę obecną w tkankach i redukuje obrzęki.

Otrzymywany jest z nektaru gryki zwyczajnej w lipcu i sierpniu. Jest miodem ciemnym, a w postaci płynnej ma bursztynowe lub brunatne zabarwienie. Ulega krystalizacji, w wyniku czego staje się brązowy i ma konsystencję gruboziarnistą. Charakteryzuje go silny zapach kwiatu gryki oraz ostry, delikatnie piekący posmak. Miód gryczany zalecany jest w prewencji chorób układu sercowo – naczyniowego. Poprawia elastyczność, wytrzymałość i przepuszczalność ścian naczyń włosowatych. Usuwa wolne rodniki i hamuje procesy miażdżycowe. Zapobiega pękaniu naczyń, powstawaniu wybroczyn oraz wylewom. Stwierdzono pozytywne działanie w leczeniu dusznicy bolesnej, nerwicy serca i żołądka. Ważną rolę odgrywa też w leczeniu niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza. Wykazano, że regularnie przyjmowany zwiększa stężenie hemoglobiny we krwi. Działa osłonowo i detoksykacyjnie na wątrobę, co wynika ze znacznej ilości cukrów prostych. Sprzyja regeneracji wyczerpanego chorobami organizmu. Może być stosowany w cukrzycy niezależnej od insuliny.

Powstaje z kwiatów robinii akacjowej, nazywanej też robinią, fałszywą akacją czy grochodrzewem. W formie płynnej jest bezbarwny lub jasnożółty. Bardzo powoli krystalizuje i uzyskuje jasno słomkowe, kremowe zabarwienie. Posiada łagodną, zbliżoną do kwiatu akacji woń oraz wyraźnie słodki smak. Miód akacjowy ma zastosowanie w odżywianiu i regeneracji organizmu po intensywnym wysiłku fi zycznym bądź umysłowym. Działa uspokajająco i wzmacniająco. Ze względu na znaczną zawartość fruktozy może być używany w łagodnych (niezależnych od insuliny) typach cukrzycy. Polecany jest przy problemach z trawieniem, skurczach i zapaleniach żołądka, jelit, a także przy nadmiernym wydzielaniu soku żołądkowego.

Powstaje z nektaru kwiatów wrzosu zwyczajnego. Na terenie Polski krzewinka ta występuje w suchych lasach brzozowych i sosnowych oraz na torfowiskach. Czas kwitnienia przypada między lipcem a październikiem. W płynnej formie miód wrzosowy ma herbaciane zabarwienie. Cechuje się galaretowatą strukturą. Szybko ulega krystalizacji, uzyskując żółtopomarańczowy lub brunatnoczerwony kolor. Charakteryzuje go intensywny zapach wrzosu. W smaku jest lekko słodki, a jednocześnie goryczkowaty. Miód wrzosowy ma antyoksydacyjne właściwości, zwalczające wolne rodniki. Polecany jest głównie w schorzeniach nerek, miedniczek nerkowych, układu moczowego oraz gruczołu krokowego. Przynosi pozytywne efekty przy zapaleniu pęcherza moczowego, problemach z oddawaniem moczu, obrzękach i kamicy nerkowej. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i moczopędnie.

Opisane wyżej miody są najpopularniejsze, stanowią cenne źródło witamin, biopierwiastków, enzymów, hormonów, kwasów organicznych i antyoksydantów. Wykazują również szereg prozdrowotnych właściwości. Znajdują powszechne zastosowanie w prewencji i leczeniu wielu schorzeń.

Łukasz Jarosław Drajkowski Pszczelarz, wykładowca, propagator wiedzy o apiterapii i produktach pszczelich. Absolwent Politechniki Warszawskiej. Pracownik i wykładowca Instytutu Zielarstwa Polskiego i Fitoterapii oraz Akademii Humanistyczno — Ekonomicznej w Łodzi. Jest członkiem Polskiego Związku Pszczelarskiego. Swoją rodzinną pasiekę prowadzi na terenie województwa mazowieckiego, kontynuując tradycję sięgającą pradziadków. Specjalizuje się w możliwościach wykorzystania właściwości produktów pszczelich w fi toterapii i kosmetyce.