W harmonii z osobowością, czyli o znaczeniu osobowości w pracy

W zmianie tej warto uwzględniać znaczenie bardzo subtelnej, ale bardzo ważnej kwestii – dopasowania naszego charakteru albo mówiąc językiem psychologii naszej osobowości do stanowiska pracy. Powszechną wśród doświadczonych specjalistów do spraw rekrutacji opinią o mniej doświadczonych rekrutujących, szczególnie o właścicielach firm i menedżerach jest to, że kiedy zatrudniają pracownika zwracają uwagę przede wszystkim na kwalifikacje formalne, a w za małym stopniu na cechy osobowości.

Proporcje te szacują na 70 do 30%. Natomiast rozstając się z pracownikiem zaledwie w 30% deklarowaną przyczyną zwolnienia jest brak kwalifikacji, a w aż 70% brak pożądanych na stanowisku pracy, i w organizacji, cech osobowościowych. Bardzo często słyszę od menedżerów: nie pracuje już u nas, ale w sumie to dobrze, bo… nie był wystarczająco komunikatywny, nie miał pazura do handlu, wszędzie miał bałagan. To opisy cech osobowości, które można zbadać bardzo rzetelnymi narzędziami na etapie poprzedzającym zatrudnienie. Z drugiej strony warto, by poszukujący zatrudnienia pracownik poznał siebie, a także podjął próbę oceny w jakim stopniu nowa praca, nowe stanowisko, będą dla niego odpowiednie, czyli w jakim stopniu będą służyły jego osobowości. Nie zawsze taką próbę można podjąć samemu i czasami warto skorzystać z pomocy specjalisty. Praca stanowi tak ważny obszar naszego życia, że warto się zaopiekować sobą samym w tym obszarze, szczególnie gdy planuje się zmianę pracy lub stanowiska.

Jeśli ktoś nie ma odpowiedniej do stanowiska odporności na stres, może zagrozić sobie samemu. Jeśli z kolei lubi wyzwania, a stanowisko mu takich nie da, może się zniechęcić i stracić motywację do działania. Jeśli rozpozna obszar swoich niekompetencji i podejmie działania w odpowiednim momencie, może dużo zyskać. Zatem, by pracowało się nam dobrze, warto wybierać pracę, która będzie w harmonii z naszą osobowością. Mówiąc językiem psychologii taką, która zagwarantuje wysoki stopień dopasowania pracownika do wymagań stanowiska pracy. Dlaczego? Dlatego że niedopasowanie generuje koszty, a te ponoszą wszyscy.

Zacznijmy od kosztów. Wybór nieodpowiedniej do stanowiska, pod względem cech, osoby to koszt dla samego pracownika, jego bezpośredniego przełożonego, współpracowników, ich rodzin oraz klientów. Na ile wycenić stratę, jeśli po trzech czy sześciu miesiącach pracownik odchodzi lub jest zwalniany, ponieważ nie sprawdził się na stanowisku pracy, gdyż był za mało sumienny, niewystarczająco wytrwały, źle współpracował z kolegami? W kategorię koszty wpiszemy: czas, stres, odchodzących lub niepozyskanych klientów, brak satysfakcji i wiele innych. Jak minimalizować ryzyko związane z doborem niewłaściwej osoby lub nieodpowiedniej do naszego charakteru pracy? Jak minimalizować własne ryzyko niedopasowania do stanowiska pracy? Moją propozycją jest poznanie siebie, swojej osobowości w kontekście jej dopasowania do pracy. Z kolei w przypadku pracodawców ważne jest dopasowanie osobowości kandydata do pracy na etapie rekrutacji. Zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku sprawdzenie dopasowania można poczynić przez zastosowanie profesjonalnych narzędzi – profesjonalnych testów psychologicznych. Sama od wielu lat stosuję narzędzia przygotowane przez Pracownię Testów Psychologicznych i opracowuję diagnozy na potrzeby rekrutacji. Dla zatrudniającego raport z takiego badania może mieć dwie wartości i funkcjonalności zarazem. Po pierwsze ma znaczenie przy odrzuceniu osoby, której cechy nie są dopasowane do stanowiska pracy. Po drugie stanowi pomoc w poznaniu osobowości pracownika przed zatrudnieniem, po to, by wiedzieć, jak współpracować, co jest mocną stroną danej osoby, co ją motywuje, a w których obszarach stosować środki zaradcze i dlaczego lub jakich zadań nie delegować. Dla pracownika badanie i raport są ciekawą lekturą na własny temat – zasobów, jakie ma i kierunków, w których warto, lub nie warto, je inwestować. Czym zatem jest osobowość? Centralnym punktem osobowości jest pięć cech1 wyróżnionych podczas wieloletnich badań nad osobowością. Są to: neurotyczność, ekstrawersja, otwartość, ugodowość i sumienność. Ludzie mają pewne natężenie poszczególnych cech, co z kolei pozwala przewidywać efektywność wykonywania prac na poszczególnych stanowiskach. Poniżej znajduje się opis niskiego i wysokiego natężenia cech charakteru. Poza tymi pięcioma czynnikami, które są istotne w przypadku każdego pracownika na stanowiska menedżerskie i handlowe, warto rozpoznawać motywację osiągnięć oraz nadzieję na sukces. Te cechy osobowości pozwalają prognozować efektywność działań, czyli określają wytrwałość, silną wolę, przekonanie o własnych kompetencjach oraz wiarę w możliwość osiągnięcia celu. Kolejną znaczącą cechą jest umiejscowienie poczucia kontroli w sytuacjach związanych z pracą. Warto wiedzieć, że ludzie różnią się pod względem przypisywania kontroli, przyczyn sukcesów i porażek. Przypisywanie kontroli i sprawczości w sytuacjach związanych z pracą są bardzo ważne.

Tabela 1. Pięć cech osobowości istotnych w pracy (Costa, McCrae)

Czy skuteczniejszy będzie np. sprzedawca zdrowej żywności, który ma ogólne silne przekonanie, że jest kryzys i ludzie nie kupią „drogiego jedzenia”, czyli mają globalną postawę, to ode mnie nie zależy, czy że to ode mnie zależy, w jakim stopniu opanuję wiedzę o korzyściach płynących ze zdrowego odżywiania i przekona klienta o wartościach z niego płynących? Moim klientom zawsze rekomenduję kandydatów o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli, czyli przekonanych, że są kowalami swojego losu. Z kolei osoby, dla których praca nabiera znaczenia, zachęcam do rozważania zachowań, w tym porażek, przez pryzmat tego, gdzie upatrują porażki: czy w sobie (i uruchamiają plan naprawczy), czy w otoczeniu (i spoczywają na laurach). Mimo, że cechy charakteru uważa się za względnie stałe, można nad nimi pracować. Warto poznawać siebie, swoją osobowość w kontekście jej dopasowania do stanowiska pracy. Dopasowanie dostarcza szeregu korzyści, począwszy od satysfakcji osobistej, poprzez zadowolenie klientów i współpracowników. Dopasowanie sprzyja zdrowiu i ogólnemu dobrostanowi. Pracujmy zatem w harmonii z osobowością. Przez poznanie siebie będzie nam łatwiej zrozumieć innych i pracować z większą satysfakcją.

1. McCrae R.R., Costa P.T. (2005), Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa teorii pięcioczynnikowej. Tłum. B. Majczyna, Kraków: Wydawnictwo WAM.