Borelioza dżuma naszych czasów

Związane jest to prawdopodobnie z ciepłymi zimami, zapewniającymi przetrwanie większej liczby osobników oraz z dostosowaniem się kleszczy do życia w miastach. Żyją w lasach, parkach, ogrodach i trawnikach, a najlepiej czują się w lasach mieszanych i liściastych, z wilgotną warstwą runa i krzewów. 

Jeszcze kilkanaście lat temu jedynie 10% wszystkich pajęczaków przenosiło groźne choroby odkleszczowe, w tym, m. in. boreliozę. Dziś już co trzeci kleszcz jest nią zarażony. Istnieją dowody, że nie tylko kleszcze mogą zarażać krętkiem borrelii, ale również meszki, muchy końskie, niektóre gatunki komarów oraz człowiek. Kleszcze zakażają się krętkiem borrelii podczas pobierania krwi zakażonych zwierząt. Raz zakażony kleszcz przekazuje zakażenie następnym pokoleniom. 

Wiele osób chorych na boreliozę twierdzi, że nigdy u siebie nie zauważyło kleszcza. Trzeba wiedzieć, że kleszcze, które zarażają boreliozą, to niekoniecznie te dorosłe osobniki, lecz najczęściej maleńkie, nawet niezauważalne larwy lub nimfy. Podczas ugryzienia kleszcz wydziela substancje znieczulające, dlatego samo ugryzienie nigdy nie boli i jest trudno dostrzegalne, tym bardziej, jeżeli do pogryzienia doszło w miejscu niewidocznym dla człowieka. Zarazić można się również przez kontakty seksualne, mleko zarażonych kobiet oraz łożysko (infekcje wrodzone). Objawy zakażenia krętkiem borrelii są trudne do zdiagnozowania i leczenia, a różnorodność objawów klinicznych boreliozy jest ogromna. Często stawiane są nieprawidłowe diagnozy, gdyż krętek potrafi imitować różne choroby. 

Niestety, nie ma charakterystycznych dla boreliozy objawów poza rumieniem skóry. Jeśli wystąpi rumień, wtedy możemy być pewni, że mamy boreliozę. Ale trzeba pamiętać, że rumień występuje tylko u 30% chorych. Pozostałe objawy boreliozy są bardzo niecharakterystyczne i mogą być obecne w przypadku innych chorób, stąd tak wiele błędnych diagnoz. Jednym z najczęstszych objawów jest niczym nieuzasadnione ogromne zmęczenie, nawet po przespanej nocy. Ponadto często występują objawy grypopodobne, bóle karku, stawów, mięśni, zawroty głowy, upośledzenie koncentracji, drażliwość, depresje, zaburzenia pamięci, drętwienia, zaburzenia rytmu serca, bóle klatki piersiowej i brzucha o typie kłucia, zaburzenia widzenia i słuchu oraz wiele innych objawów zależnie od uszkodzonych narządów. 

Wydaje się, że aby potwierdzić zakażenie krętkiem borrelii najprościej jest pobrać krew i odnaleźć w niej krętka. W rzeczywistości jednak krętka bardzo trudno wykryć, ponieważ z krwi szybko ucieka przed układem odpornościowym i zamyka się w cystach lub przenika do takich miejsc jak stawy, oko, mózg czy blizny.

Znacznie łatwiej oznaczyć przeciwciała we krwi. Wykrycie przeciwciał przeciwkrętkowych świadczy o aktualnej lub przebytej infekcji krętkiem borrelii. Ale brak przeciwciał wcale nie oznacza, że krętka nie ma. Powszechnie stosowane testy ELISA i Western Blot służą tylko do potwierdzenia diagnozy. Niestety na ich podstawie nie można wykluczyć choroby. 

Podstawowe testy laboratoryjne nie wykrywają przeciwciał u połowy chorych na boreliozę, czego powodem może być rzeczywisty lub pozorny brak tych przeciwciał. Rzeczywisty brak wystąpi, gdy materiał do badań zostanie pobrany za wcześnie i układ odpornościowy nie zdąży jeszcze wytworzyć przeciwciał lub układ ten jest zbyt słaby, aby wytworzyć ich odpowiedni poziom.Jednak główną przyczyną fałszywie ujemnych wyników jest brak wykrywania przeciwciał połączonych z bakterią (pozorny brak przeciwciał). Niestety, testy ELISA i Western Blot oznaczają tylko przeciwciała wolne, które nie są z niczym połączone. A przecież produkcja przeciwciał jest właśnie po to, by połączyły się one z antygenami krętka i go zniszczyły. 

Nie jest jeszcze dostępna szczepionka przeciwko boreliozie. Zaszczepić można się tylko przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, chorobie wirusowej przenoszonej przez kleszcze. Zapobieganie boreliozie polega przede wszystkim na unikaniu ukąszenia kleszczy poprzez stosowanie środków odstraszających (DEET, czosnek, lukrecja), odpowiednią osłonę ciała, szybkie usuwanie kleszczy, unikanie rejonów endemicznych. W przypadku zachorowania na boreliozę istotne są naturalne metody wspierające układ odpornościowy i odpowiednio dobrane ziołowe suplementy diety wspomagające odporność.